Vakantiemarkt reageert vertraagd op economisch herstel

NBTC-NIPO Research verwacht stabilisatie of lichte daling aantal vakanties

Ondanks dat de economie in 2014 waarschijnlijk licht zal groeien, heeft het herstel nog geen betrekking op de vakantiemarkt. Zodra de consument de groei in zijn portemonnee gaat voelen, zullen eerst uitgestelde grote aankopen gedaan worden. Pas daarna zijn de vakanties aan de beurt. Met een verwachte stabilisering tot lichte daling is de terugval wel minder dan in 2013, toen een krimp van 3 procent zichtbaar was. De belangstelling voor de verwachtingen van NBTC-NIPO Research was groot, getuige de twee sessies op de Vakantiebeurs die een volle zaal trokken.

Omstandigheden 2013

Het vakantiejaar 2013 werd gekenmerkt door veel slecht nieuws. De Nederlandse economie liet weliswaar een stijgende lijn zien ten opzichte van de tijd daarvoor, maar er was nog altijd sprake van krimp. Pas aan het eind van het derde kwartaal (het onderzoeksjaar van het ContinuVakantieOnderzoek 2013 liep van oktober 2012 tot en met september 2013) was een klein plusje te zien. De aanhoudend matige economische situatie vertaalde zich ook in een laag consumentenvertrouwen, met name in de eerste jaarhelft. In 2013 steeg bovendien de werkloosheid nog sterk, wat een duidelijke invloed heeft op financiën, vertrouwen en dus aankopen. Ook het weer heeft invloed op de vakantiemarkt. Het voorjaar van 2013 was erg koud. De warme en droge, zonnige zomer maakte voor de binnenlandse vakantiemarkt veel goed.

Vakantiemarkt in 2013

Participatie

In 2013 ging 81 procent van de Nederlandse bevolking op vakantie. In 2012 was die participatiegraad nog 81,4 procent, een verschil van zo’n 50.000 mensen. Vooral het aantal mensen dat zowel een binnenlandse als een buitenlandse vakantie ondernam nam af. Een even groot deel van de Nederlandse bevolking als in 2012 ondernam alleen een buitenlandse vakantie. Het aandeel Nederlanders dat alleen een vakantie in eigen land doorbracht nam licht toe.

Frequentie

De gemiddelde vakantieganger ondernam in 2013 2,79 vakanties. Daarmee is de vakantiefrequentie aan het teruglopen. Vooral in 2013 was dat het geval. In 2009 was de gemiddelde vakantiefrequentie nog 2,88. De groep vakantiegangers die slechts één keer per jaar op vakantie gaat is gegroeid.

Volume

Met een gedaalde participatie en frequentie kan het haast niet anders dan dat ook het vakantievolume is gedaald. Er is dan ook een daling van 3 procent in zowel de binnenlandse als de buitenlandse vakanties geconstateerd. In absolute aantallen gaat het om een daling van 36,7 miljoen naar 35,6miljoen vakanties.

Vakantieduur

De daling van het vakantievolume komt geheel voort uit een daling van het aantal korte vakanties (twee tot zeven dagen). Die namen met maar liefst 6procent af. Nederlanders ondernamen vooral minder weekendjes weg (drie tot vier dagen). Het aantal lange vakanties bleef stabiel.

Bestedingen

Sinds 2012 wordt bij het ContinuVakantieOnderzoek gewerkt met een nieuwe vraagstelling aangaande bestedingen. Uit de vergelijking met 2012 blijkt een negatieve ontwikkeling in de vakantiebestedingen van Nederlanders. De afgenomen bestedingen (-2%) hebben geheel betrekking op buitenlandse vakanties. In eigen land was een kleine stijging te zien. In totaliteit werd in 2013 15,5miljard euro uitgegeven aan vakanties. Het grootste deel daarvan (80%) wordt besteed aan buitenlandse vakanties. Die duren doorgaans dan ook langer en er worden kosten gemaakt voor het vervoer naar de bestemming.

Naast de totale vakantiebestedingen wordt in het onderzoek ook gekeken naar de reissom van de vakantie. Onder de reissom vallen de vooruitbetaalde bedragen voor accommodatie en/of vervoer. De gemiddelde reissom was in 2013 284euro. Daarmee wordt de daling voortgezet die al sinds 2008 is ingezet (in totaliteit sinds 2008 -8%, niet gecorrigeerd voor inflatie).

Binnenlandse vakanties

Er werden in 2013 3procent minder vakanties in eigen land doorgebracht dan in 2012. Die daling was geheel terug te voeren op de afname van het aantal korte vakanties met 6procent. De binnenlandse vakantiemarkt bestaat voor drie kwart uit korte vakanties. Het aantal lange vakanties nam toe met 3procent, een opmerkelijke stijging na jaren van afname. Hoogstwaarschijnlijk is deze stijging toe te schrijven aan het mooie zomerseizoen.

De vakantiemarkt kan naar type worden ingedeeld in toeristische vakanties en seizoensrecreatieve vakanties, ofwel vakanties op een vaste standplaats of in een eigen vakantiewoning. Hoewel de seizoensrecreatieve vakanties wel vaker fluctuaties laten zien, was de daling in 2013 opmerkelijk (-16%). De toeristische vakanties namen veel minder sterk af (-1%).

Door de mooie zomer profiteerde vooral de kampeersector in eigen land. Hotels en bungalowparken deden het wat minder. Qua bestemming waren het vooral de waterrijke bestemmingen die kleine plusjes lieten zien. De top drie werd nog altijd gevormd door Gelderland, Limburg en Noord-Brabant.

In eigen land worden voornamelijk accommodaties vooraf geboekt. Dat gebeurt voor het merendeel via internet (73%). De groei, die inmiddels wel is afgevlakt, is de afgelopen jaren vooral ten koste gegaan van telefonische boekingen.

Buitenlandse vakanties

Evenals de binnenlandse markt nam ook de markt voor buitenlandse vakanties af met 3procent. Ook hier waren het vooral de korte vakanties waarop werd bezuinigd (-7%), terwijl de lange vakanties veel minder sterk afnamen (-1%). Er lijkt vooral te zijn bezuinigd op de ‘extra’ vakanties. Zowel vliegvakanties als vakanties met de auto namen met 3procent af.

De schade bleef het meest beperkt in het Middellandse Zeegebied (-1%). Daarbinnen deden Turkije en Italië het zelfs goed, dankzij een goede prijs-kwaliteitverhouding. Verre reizen zijn over het algemeen dure reizen, en daar werd dan ook stevig op bezuinigd (-10%). In ‘overig Europa’ worden de meeste buitenlandse vakanties doorgebracht. Hier was de daling gemiddeld (-3%).

Duitsland en Frankrijk voeren de top van vakantielanden aan. Vooral het aantal vakanties naar Duitsland nam af. Hier worden doorgaans dan ook veel korte (‘extra’) vakanties doorgebracht. Eenzelfde ontwikkeling geldt voor België. Tsjechië en Kroatië vallen buiten de top tien, maar zagen het aantal vakanties van Nederlanders wel toenemen.

De duurdere accommodaties moesten het in 2013 ontgelden. Vooral bij hotels was een terugval te zien. Goedkopere accommodaties, zoals de tent en stacaravan, profiteerden juist. Qua organisatiegraad valt op dat pakketreizen hun aandeel zagen teruglopen. Samengestelde reizen kennen nog wel groei. Steeds minder vakantiegangers gaan op de bonnefooi (10%). Evenals bij binnenlandse vakanties is het internet dominant als boekingswijze. Door een kleine groei van het aandeel in 2013 worden inmiddels bijna acht van de tien buitenlandse vakanties via internet geboekt. De consument kan bij elke schakel van de traditionele reiskolom zelf reserveren. Die schakels concurreren onderling met elkaar.

Vooruitblik

Ontwikkelingen in de aanloop naar 2014

In de jaren 2006 tot 2008 werd de vakantiemarkt gekenmerkt door groei. Daarna, tussen 2009 en 2012, was er sprake van stabilisatie en werden de eerste verschijnselen van de crisis zichtbaar. Sinds 2013 is voor het eerst sinds de jaren tachtig een serieuze krimp in de vakantiemarkt te zien, hoewel de afname met 3 procent nog beperkt is in vergelijking met veel andere sectoren.

Elementen die effect hebben op de vakantiemarkt

Voor 2014 wordt door het Centraal Planbureau een kleine groei in de economie voorzien (0,5%). De werkloosheid zal nog wel toenemen tot 7,5procent. Positief is dat de koopkracht van huishoudens toeneemt en de huizenmarkt zich gunstiger zal ontwikkelen. Ook in 2014 zal de trend van laat boeken doorzetten. De nog altijd onzekere economische situatie vormt daarbij de belangrijkste reden. Het WK voetbal in Brazilië zal deze trend nog verder versterken, zo leert de ervaring. De prijs van de vakantie blijft onverminderd van belang. De consument zal, net als de afgelopen jaren, actief op zoek gaan naar aantrekkelijke aanbiedingen en acties.

Vakantiesentiment

NBTC-NIPO Research meet sinds het begin van de crisis (januari 2009) het vakantiesentiment bij 20.000 Nederlanders. Uit het onderzoek blijkt dat zo’n 72procent van de Nederlanders in 2014 op vakantie wil gaan. Vergeleken met vorig jaar betekent dat een daling van zo’n 1 procentpunt. Van de Nederlanders die in 2014 op vakantie willen gaan geeft het overgrote deel (ruim 60%) aan even vaak als vorig jaar te willen gaan. De groepen die aangeven vaker of juist minder vaak te willen gaan houden elkaar in evenwicht.

Verwachting

Naar verwachting zal in 2014 het totaal aantal vakanties stabiliseren tot licht dalen (0% tot -1%). De vakantiemarkt zal vertraagd reageren op het economische herstel. De laatste jaren is de consument voorzichtig geweest met het doen van grote aankopen. Dat zal hij nu gaan inhalen, hetgeen ten koste gaat van het ondernemen van vakanties. Positief is dat bij het doorzetten van economisch herstel ook de vakantiemarkt weer zal gaan aantrekken. Voor de binnenlandse vakantiemarkt is de verwachting iets minder gunstig (0% tot -2%) dan voor de buitenlandse vakantiemarkt (+1% tot -1%), uitgaande van een gemiddelde zomer qua weersomstandigheden. Het buitenland profiteert vaak het eerst van economisch herstel. De bestedingen zullen nog dalen met 1 tot 2 procent, doordat de consument nog voorzichtig is met zijn uitgaven. De komende periode zal NBTC-NIPO Research elk kwartaal het vakantiesentiment meten om de vinger aan de pols te houden.