Wat is het toekomstperspectief voor de vrijetijdssector?

Een centrale rol in de bijeenkomst was er voor de vier toekomstperspectieven die CELTH ontwikkelde voor de bezoekerseconomie na de coronacrisis: twee vanuit het IK perspectief – scenario 1 business as usual (gecontinueerde groei bezoekerseconomie) en scenario 2 survival of the fittest (ineengestorte bezoekerseconomie) en twee vanuit het WIJ perspectief – scenario 3 business as unusual (bezoekerseconomie in transitie) en scenario 4 verantwoord toerisme (getransformeerde bezoekerseconomie). Zie ook R&T 2 – 2020, pagina 30-35. 

De aftrap van de interactieve online lunchbijeenkomst, waarvoor een recordaantal van 500 mensen zich had aangemeld, werd verzorgd door Albert Postma, lector scenarioplanning van ETFI en CELTH. Postma had zijn presentatie niet voor niets ‘Geef ons perspectief!’ genoemd, want het daar waar de branche steeds opnieuw om vraagt: perspectief om terug te keren naar een situatie die de branche heeft gehad. Hij benadrukte dat het echter ook van belang is om ons scenario’s in te beelden van een toekomst die er anders uit gaat zien dan voorheen. "Er zijn namelijk veel krachten in de wereld die de toeristische wereld uit balans brengen en krachten die van invloed zijn op hoe de bezoekerseconomie zich wereldwijd ontvouwt. En er zijn ook krachten die ons zo uit balans brengen dat er een situatie ontstaat die we niet zo goed kennen. Deze zogenaamde ‘zwarte zwanen’ zijn disruptief en kunnen een nieuw evenwicht laten ontstaan. Vervolgens gaat het erom hoe we als branche zo’n situatie kunnen overleven. Daarom proberen we via strategic foresight met exploratieve scenario’s deze wereld in kaart te brengen.” 

Na afloop van de presentatie van Albert Postma werd aan het publiek gevraagd welk scenario ze het meest wenselijk vonden en welke het meest waarschijnlijk. Op de eerste vraag was het antwoord overduidelijk: scenario 4, verantwoord toerisme. Terug naar het oude – scenario 1, business as usual – scoorde daarentegen erg laag. 

Bij de tweede vraag, de ontwikkeling van het meest waarschijnlijke scenario was er een totaal ander beeld: de twee ‘ik’ scenario’s 1 en 2 scoorden het hoogste, met scenario 2 survival of the fittest als uiteindelijke winnaar. De twee ‘wij’ scenario’s bleven daar ver bij achter.

De tweede spreker was Stef Driessen, sector banker leisure bij ABN AMRO. Hij ging in op het financiële perspectief van bedrijven in de vrijetijdseconomie na corona. Hij prees het trendrapport als een "must read” en "de ‘bijbel” van de Nederlandse vrijetijdsindustrie”. "Bovendien is het bestemd voor de mooiste sector die er is, omdat ondernemers in deze sector het leven verrijken met kleur, en het leven vormgeven door ontmoetingen te faciliteren waarin liefdes, vriendschappen en zakenrelaties worden opgebouwd.” Volgens Driessen wordt het perspectief voor de branche voor een belangrijk deel bepaald door de mate waarin de overheid steun wil verlenen. Driessen verwacht dat de anderhalvemetereconomie nog een tijd zal aanhouden en riep daarom ondernemers op om bij een kredietaanvraag goed uit te splitsen welk deel van de omzet ‘anderhalvemeterproof’ is. "Terrasomzet en bezorgomzet zijn meer anderhalvemeterproof dan bijvoorbeeld volle zalen.” Ook benadrukte hij dat er geen gebrek aan animo bij het publiek is om te reizen. 

Driessen had ook een aantal tips voor de branche, met name voor reisondernemers en aanbieders van groepsaccommodaties. "Consumenten selecteren momenteel aan de hand van twee criteria, hygiëne en annuleringsvoorwaarden. Daarom adviseer ik om bij groepsaccommodaties een hoog en laag tarief aan te bieden, waarbij annuleren bij een hoog tarief tot op het laatste moment mogelijk is.” Een ander advies was om te kijken naar businessmodellen zoals van McDonald’s en Domino’s. Driessen stelde voor dat je als ondernemer in de vrijetijdssector moet gaan praten met franchisenemers van de fastfoodketens in de vorm van een coachingsgesprek. "Wat zij goed doen is het sturen op doorstroomsnelheid. Van gerechten en van de gast zelf, bijvoorbeeld door te digitaliseren.” 

Ook riep hij de branche op om drempels aan te pakken, aangezien dat leidt tot een hogere omzet en marge. "Neem schoonmaak, dat kan een drempel zijn om niet meer te boeken. Daarom roep ik op om daar niet op te bezuinigen. Het is namelijk goed voor je herhalingsbezoek en voor de mate waarin je wordt aangeraden bij vrienden.” Belangrijk was verder om zo’n vijf procent van de omzet te herinvesteren en daarbij goed te kijken naar de mogelijkheden voor regionale samenwerking. Wat Driessen aansprak bij attractieparken was dat ze hun verdienmodel verbeteren door niet meer te focussen op bezoekersaantallen, maar op spreiding en op de besteding per bezoeker. In dat opzicht kan de branche nog veel leren van hoteliers, aldus Driessen. Hij sloot af met een positieve boodschap. "Het leven wordt straks weer gevierd, want mensen smachten om dat te doen: met mes en vork, op reis of in uw prachtige onderneming.”

Nadat het eerste exemplaar van het Trendrapport, digitaal was gepresenteerd, was het de beurt aan drie professionals uit het werkveld: ondernemer Luke Slager van Molecaten, directeur-bestuurder Martin Cnossen van Merk Fryslân en chief economist Martijn van Vliet van de gemeente Amsterdam. 

Als eerste kwam Luke Slager aan bod, directielid en mede-eigenaar van Molecaten, dat zowel vakantieparken als dagattracties in huis heeft. Slager gaf aan veel vertrouwen in de toekomst te hebben. Na een vraag vanuit de chat liet Luke weten in de toekomst meer aandacht te schenken aan de dagbezoekers voor zijn parken. Daar liggen nog kansen. "We hebben bijzonder goede zomermaanden achter de rug, de periode waar we het vooral van moeten hebben. En ook als corona achter de rug is verwachten we goede jaren.” Op de vraag of internationale bedrijven de vrijetijdsmarkt gaan domineren, of dat er een revival komt van nationale en regionale spelers, antwoordde Slager dat de internationale bedrijven zich vooral zullen richten op de massa met relatief kleinere marges de parken exploiteren. "De ruimte voor kleinere bedrijven zit hem vooral in het specialistische aanbod. Met thematische beleving en een hoge mate van authenticiteit val je op. Juist omdat toerisme een emotiegedreven branche is zie ik vooral in die beleving kansen.” 

Ook Cnossen was tevreden over de afgelopen maanden: "De cijfers voor Friesland zien er goed uit. Daarbij is de plak kaas dikker dan ik voor dit seizoen had verwacht, maar wel met diepe gaten voor een aantal sectoren zoals groepsaccommodaties en de bruine vloot.” Nu corona langer duurt, zal er echter ook iets in beweging moeten komen om de ontwikkeling van een duurzame sector te versnellen. "Het moet gaan versnellen, wat er al langer gaande was. Met Merk Fryslân hebben we in 2017 geadviseerd bij het rapport Perspectief 2030, waarin we inzetten op kwaliteitstoerisme. En de provincie kwam in april 2020 met Gastvrij 2028 met eveneens nadruk op kwaliteitstoerisme en daarnaast op duurzaamheid.” 

De laatste spreker was Martijn van Vliet, chief economist van de gemeente Amsterdam. In de hoofdstad was het in vergelijking met Friesland een ander verhaal. "De situatie in Amsterdam was en is vrij dramatisch als je kijkt naar de bezoekerseconomie.” Daarbij benadrukte hij dat er daarnaast de laatste jaren een discussie was in Amsterdam over de omvang van de bezoekerseconomie. "Dat is nu een dilemma. Je hebt een behoorlijk lege stad met allerlei voorzieningen die marginaal gebruikt worden. Inmiddels hebben we als gemeente een discussie gehad en daaruit is naar voren gekomen dat we niet terug willen naar hoe het was. Waar willen we dan wel naartoe? Naar ‘waardevol toerisme’. Met toeristen die ‘waarde’ toevoegen aan de stad. In die zin is het te vergelijken met het kwaliteitstoerisme in Friesland.” Hij noemde bovendien een bijzondere parallel tussen Amsterdam en Vlieland: "Het zijn beide authentieke plekken die niet eenvoudig zijn na te maken.” 

Aan het eind van de bijeenkomst hebben alle kijkers van Trendrapport Live samen een wordcloud gemaakt waar ze de vraag" Heeft deze coronacrisis ook iets goeds gebracht" hebben beantwoord. En die geeft ook weer hoop.

 

Het 'Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd' voert u langs de belangrijkste toeristisch-recreatieve ontwikkelingen van 2019-2020. Aan de hand van meer dan 300 figuren worden deze cijfermatig toegelicht. Deze ontwikkelingen worden aangevuld met visies en inzichten van toonaangevende branche- en kennisorganisaties uit de sector. Waar mogelijk wordt een prognose voor 2020 en verder gegeven. Door de presentatie van al deze informatie in één overzichtelijke uitgave is het rapport ook uitstekend bruikbaar als naslagwerk. Bestellen gaat eenvoudig via de website van NRIT: www.nritmedia.nl/store/54/