Recreatieve meekoppelkansen voor de Zuidwestelijke Delta
De ANWB en het HZ Kenniscentrum Kusttoerisme hebben negen gouden regels opgesteld voor het benutten van recreatieve meekoppelkansen. Die benoemen en daarop acteren is belangrijk om de belangen van recreatie te borgen in de Gebiedsagenda Zuidwestelijke Delta 2050.
De Zuidwestelijke Delta staat de komende jaren voor uitdagende opgaven op het gebied van economie, waterveiligheid, zoetwater en natuur. Hiervoor gaat het gebied op de schop, maar bij deze ingrepen mag recreatie voor bewoners en bezoekers van de Zuidwestelijke Delta niet worden vergeten. ANWB en Kenniscentrum Kusttoerisme hebben onderzocht welke recreatieve behoeften bewoners en bezoekers hebben en welke kansen er zijn om hierop in te spelen bij gebiedsontwikkeling.
Bron van welvaart
Natuur en landschap vormen een belangrijke bron van welvaart in de Zuidwestelijke Delta. Veel ondernemers en banen in het vrijetijdsdomein, maar ook het vestigingsklimaat voor burgers en bedrijven, drijven op de aantrekkingskracht van het landschap. Het beleven van natuur en landschap is voor veel bezoekers één van de belangrijkste motieven om hun vakantie of vrije tijd in de regio door te brengen en inwoners beschouwen het landschap, de natuurlijke omgeving en de recreatiemogelijkheden als belangrijke positieve factoren voor de leefbaarheid.
Landschap en natuur onder druk
Helaas staan landschap en natuur onder druk, onder andere als gevolg van de ruimtebehoefte voor woningbouw, bedrijvigheid, energietransitie en toerisme. De arealen karakteristieke landschappen zoals strand, platen en gorzen nemen mogelijk af, andere natuurlijke landschappen zijn al ver teruggedrongen in areaal. Dat zet ook de toegankelijkheid van het gebied onder druk, omdat er een spanning ontstaat tussen natuur en benodigde rust enerzijds en recreatief medegebruik anderzijds.
Om deze belangrijke bron van welvaart en leefbaarheid ook in de toekomst te behouden, pleiten ANWB en HZ Kenniscentrum Kusttoerisme ervoor dat de behoeften en wensen van inwoners en bezoekers op het gebied van recreatie goed worden meegenomen bij transitiegerelateerde gebiedsopgaven. Daarvoor zijn in dit onderzoek zowel het aanbod als de behoeften en wensen van consumenten in kaart gebracht.
Volop aanbod maar ook veel wensen
Uit het onderzoek blijkt dat er volop vrijetijdsaanbod is in de Zuidwestelijke Delta. Zo is er volop natuur en cultuurhistorie, veel mogelijkheden voor wandelen en fietsen en heel veel overnachtingsmogelijkheden. Van dat aanbod wordt gretig gebruik gemaakt. Naast eigen inwoners, zijn ook dag- en verblijfsbezoekers van buiten de regio een belangrijke doelgroep voor de Zuidwestelijke Delta. Recreatie en toerisme hebben als geheel een belangrijke economische waarde voor de Zuidwestelijke Delta en dragen bij aan welvaart in brede zin. Vanwege een groeiende bevolking, toenemend (inkomend) toerisme, aandacht voor een gezonde leefstijl en door corona meer waardering voor natuur en landschap in eigen land is er een toenemende behoeft aan buitenrecreatie.
Een ruime meerderheid (60%) van de 2.500 ondervraagde Nederlanders vindt dat er voldoende mogelijkheden zijn voor recreëren in de Zuidwestelijke Delta. Inwoners vinden vaker dat er voldoende mogelijkheden zijn dan bezoekers. De regio kan volgens respondenten vooral aantrekkelijker gemaakt worden door meer ruimte te creëren voor (ongerepte) natuur en door de bereikbaarheid met het OV en met de auto (parkeerplaatsen) te vergroten, voor zowel bewoners als bezoekers.
Ideale natuur en recreatieve voorzieningen
In het ideale natuurgebied van de Nederlander zijn bij voorkeur vooral bos, bloemen en planten, water en dieren aanwezig. Vooral (ogenschijnlijk ongerepte) natuur en afwisseling of variatie in landschapstypen worden hoog gewaardeerd. Het ideale natuurgebied moet bereikbaar zijn met de fiets, auto, motor en te voet. De fiets staat bovenaan als gewenst vervoersmiddel. De meest genoemde voorzieningen waaraan behoefte is zijn (on)verharde wandelpaden, bankjes/picknicktafels, prullenbakken, fietspaden en parkeerplekken. Ook toiletten, uitkijktorens, horecagelegenheden en trekpontjes worden in meer dan 20% van de gevallen genoemd.
Meest ondernomen activiteiten
Wandelen staat met stip op 1 in de activiteiten die men wil ondernemen in het ideale natuurgebied (92%), gevolgd door fietsen (61%) en fotograferen (45%). Daarnaast worden ook picknicken, vogelspotten en gebruik maken van de horeca regelmatig genoemd.
Groeiparadigma bij de vuilnisbak
Bij de stakeholders uit de regio staat groei niet meer voorop. Een goede balans tussen toeristische druk enerzijds en draagkracht van de omgeving en samenleving anderzijds moet altijd uitgangspunt zijn. Het achterland van de delta kan veel beter benut worden en kan een deel van de recreatieve druk van de kust opvangen.
Dat het merendeel van de Nederlanders bij natuur aan bos denkt, betekent niet dat de Zuidwestelijke Delta massaal bossen moet aanplanten. Opgeroepen wordt om vooral bij het eigen DNA te blijven, het landschap van daaruit te versterken en daarmee ook het type toerist te trekken dat bij het gebied past. In het verlengde daarvan moet ook breder gecommuniceerd worden, zodat de ‘deltanatuur’ meer bekendheid krijgt.
In het beleid is meer aandacht nodig voor natuurbeleving bijvoorbeeld door het landschap zo in te richten dat het een ongerepte natuurbeleving biedt, maar waar recreatie wel gefaciliteerd wordt door voorzieningen als bankjes en (natuurlijk vormgegeven) paden. Meegaan in de dynamiek van de natuur (eb en vloed of wisselpaden vanwege het broedseizoen) kan de natuurbeleving een extra dimensie geven. De vele infrastructurele kunstwerken in de Zuidwestelijke Delta kunnen in plaats van verstorend te worden ervaren tot echte kunstwerken worden omgevormd. Daarnaast moet het culturele erfgoed veel beter zichtbaar waren gemaakt.
Investeren in goede voorzieningen
Om in de actuele en toekomstige behoefte aan buitenrecreatie te voorzien en de economische kansen die hiermee gepaard gaan te verzilveren, is het belangrijk om te investeren in goede en voldoende voorzieningen hiervoor. Voor deze voorzieningen is ruimte nodig. Ruimte die, door claims vanuit allerlei opgaven, steeds schaarser wordt. Dit vraagt om slimme oplossingen, waarbij recreatie wordt benut als meekoppelkans bij grote ingrepen in het landschap zoals dijkversterking, infrastructurele projecten en natuurontwikkeling. Niet alleen aan de kust, maar zeker ook verder landinwaarts. Aantrekkelijke recreatiemogelijkheden in het achterland, kunnen namelijk bijdragen aan het ‘lokaal’ opvangen van de recreatiebehoefte van eigen inwoners en het verlichten van de recreatieve druk aan de kust.
Negen gouden regels
Om die meekoppelkansen te verzilveren hebben de onderzoekers negen gouden regels voor het benutten van recreatieve meekoppelkansen beschreven.
- Maak een integraal plan voor het gebied als geheel
- Neem het DNA van het gebied als uitgangspunt voor planvorming en uitvoering
- Zorg voor een goede toegankelijkheid en bereikbaarheid en promoot duurzame mobiliteit
- Investeer in informatievoorziening, educatie en storttelling
- Kijk behalve naar functionaliteit, ook naar belevingswaarde
- Onderzoek hoe natuur en recreatie hand in hand kunnen gaan
- Bepaal wie je doelgroep is en stem inrichting en voorzieningen af op hun wensen
- Reserveer aan de voorkant voldoende middelen