GO, GO, GO! Gastvrijheidssector moet NU aan de slag met de duurzaamheidstransitie

De duurzaamheidsuitdagingen van de gastvrijheidssector zijn enorm, met elkaar verweven en worden met het naderen van 2030 ook steeds urgenter. Achteroverleunen is geen optie meer. De duurzaamheidsuitdagingen -met de klimaatverandering voorop- polderen we niet meer weg. Zo vereist het nationaal Klimaatakkoord 49% carbonemissiereductie in 2030 ten opzichte van 1990 en moet de luchtvaart terug naar uitstootniveau van 2005. Het is tijd voor actie om de broodnodige transitie te versnellen. Maar hoe komen we tot een duurzame leisure-, toerisme- en hospitalitysector? Welke uitdagingen moeten daarvoor worden opgepakt? Waar liggen de prioriteiten? En vooral wie onderneemt nu actie?

Het Centre of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality (CELTH) heeft die handschoen opgepakt en de ‘Onderzoeksagenda voor verduurzaming van Leisure, Toerisme en Hospitality’ opgesteld. Deze onderzoeksagenda is het eerste project op het thema duurzaamheid van de Actieagenda Perspectief 2030 Bestemming Nederland en geeft onder andere waardevolle input voor de de roadmap Klimaatneutraal Toerisme in Nederland’.

Elke organisatie kan morgen met een deelvraag aan de slag

"We zien veel te weinig actie en snelheid in de sector terwijl dat wel noodzakelijk is, willen we de doelen van 2030 halen”, zegt Menno Stokman, directeur van CELTH. "Dan moeten we al op een CO2-uitstootreductie van 55% zitten en over 28 jaar moet die uitstoot nul zijn. Daarom hebben we na intensief onderzoek 25 sectorbrede co-creatieprojecten geïdentificeerd waarvan er 6 de hoogste prioriteit hebben waar bedrijven en onderzoekers direct mee aan de slag kunnen. Elk antwoord geeft een deeloplossing en samen geven alle antwoorden richting aan de duurzaamheidstransitie van de gastvrijheidssector.” Volgens Stokman moet elke organisatie zich afvragen wat ze nu concreet kunnen ondernemen. "Deze agenda geeft richting om samen slim te verduurzamen.”

CELTH geeft met NBTC invulling aan haar duurzaamheidsambities. Ambities die ze met het ondertekenen van de Glasgow Declaration tastbaar maakte. Daarmee committeren beide organisaties zich aan een halvering van de toeristische emissies in het komende decennium en nul uitstoot zo snel als mogelijk maar in ieder geval voor 2050.

270 urgente onderzoeksvragen

De onderzoekers zijn bij het samenstellen van de ‘Onderzoeksagenda voor verduurzaming van Leisure, Toerisme en Hospitality’ niet over één nacht ijs gegaan. In een uitvoerig internationaal literatuuronderzoek zijn 13 duurzaamheidsthema’s gekoppeld aan de 17 Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Daarnaast is voor elk thema gekeken naar het effect op de gastvrijheidssector. In een tweede fase zijn samen met 13 stakeholders 25 sectorbrede co-creatieprojecten geïdentificeerd waarvan er 6 de hoogste prioriteit hebben. Met deze onderzoeksagenda wil CELTH een bijdrage te leveren aan een toekomstbestendig gastvrijheidsdomein. 

"Alle 270 vragen en 25 projecten zijn urgent"

Professor Sustainable transport & tourism Paul Peeters van Breda University of Applied Sciences benadrukt: "Het stellen van 6 prioritaire co-creatieprojecten, wil absoluut niet zeggen dat de andere 19 projecten dan voorlopig maar niet moeten worden aangepakt. Alle 270 vragen en 25 projecten zijn urgent en dienen de komende jaren opgepakt te worden.”

Professor of Sustainability in Hospitality and Tourism Elena Cavagnaro van NHL Stenden over de unieke aanpak: "Ik ben heel blij dat in dit onderzoek holistisch wordt gekeken naar de uitdagingen waar we voor staan. Bij duurzaamheid worden over het algemeen losse thema’s aangepakt die specifieke problemen oplossen. Dat is niet effectief vanwege de complexiteit van het vraagstuk.” De agenda wil aan de ene kant de complexiteit van het probleem aankaarten maar ook handvatten geven om actie te ondernemen. "Het goede aan deze agenda is dat je een schijnbaar klein probleem kunt oppakken, waar het antwoord vaak meer vraagstukken oplost.” Cavagnaro geeft een mooi voorbeeld voor de horeca: "Door een andere menusamenstelling met minder vlees en meer plantaardig voedsel pak je gelijk problemen aan rond het klimaat, gezondheid en verspilling.”

In de onderzoeksagenda zijn rond zes kernvragen de meest dringende uitdagingen gegroepeerd waar de sector wordt uitgedaagd mee aan de slag te gaan. Elke deelvraag is behapbaar en geeft weer deeloplossingen van de grotere puzzel. Te denken valt dan aan vragen als:

1. Hoe kunnen de leisure-, toerisme- en hospitalitysector het grote publiek mobiliseren bij het aanpakken van duurzaamheidsuitdagingen?
2. Hoe kan het aanbod van duurzame vliegtuigbrandstoffen en de energievraag van de luchtvaart op elkaar worden afgestemd zodat duurzame luchtvaart mogelijk wordt?
3. Hoe kan toerisme de lokale gemeenschap betrekken bij haar inspanningen om regeneratief te worden?
4. Welke instrumenten hebben intermediairs in de uitgaande reisbranche om een duurzamer productportfolio op te bouwen?
5. Hoe kan de afvalproductie worden verminderd of circulair worden en een positieve bijdrage leveren aan de toeristische beleving?
6. Wat is het absorptievermogen van steden in relatie tot aantallen en typen bezoekers?

Urgentie op alle fronten gevoeld

Volgens onderzoeker duurzaamheid Harald Buijtendijk van de Breda University of Applied Sciences is het belangrijk om over acht jaar niet de prijs van passiviteit te moeten betalen. Daarom is nu actie nodig: "Dat besef is er gelukkig steeds meer en heeft nu geleid tot deze CELTH-onderzoeksagenda.” Eenvoudig is dat evenwel niet. "De duurzaamheidsuitdagingen van de gastvrijheidssector zijn enorm, met elkaar verweven en worden ook steeds urgenter”, stelt Buijtendijk die met de agenda vooral perspectief wil bieden. "Door nu samen te werken in concrete projecten die snel tastbaar resultaat opleveren en de sector toekomstbestendiger maken.”

"Het hele systeem staat onder druk"

Duurzame ontwikkeling staat ook hoog op de lokale, nationale en internationale politieke agenda’s. Daar is volgens de onderzoekers alle reden toe. We hebben te maken met zowel een klimaat-, biodiversiteits-, stikstof- als een gezondheidscrisis. Daarbovenop komt dan nog eens een gemis aan stille gebieden, ongelijke verdeling van welvaart, armoede, de stagnerende ontwikkeling van de circulaire economie, problemen met de economie op het platteland en uitdagingen rond een toekomst zonder uitstoot. Kortom, het hele systeem staat onder druk.

Dat er heel wat duurzaamheidsuitdagingen zijn, wordt ook door de gastvrijheidssector gezien. In 2018 werd in Perspectief 2030 al gesteld dat in 2030 elke Nederlander van toerisme moet profiteren. Die nationale visie op toerisme kreeg een jaar later een actieagenda om de idealen in concrete acties om te zetten. Een van de vijf pijlers in die actieagenda is ‘verduurzaming moet’ waar dit onderzoek aan bijdraagt.

Gastvrijheidssector speelt dubbele rol

Verduurzaming is voor de gastvrijheidssector extra complex vanwege de dubbele rol die ze speelt. Aan de ene kant creëert leisure, toerisme & hospitality waarde vanuit natuurlijke bronnen zoals natuur, biodiversiteit, landschap, stilte, schone lucht en cultureel erfgoed. Aan de andere kant heeft de sector een impact op klimaatverandering, stikstof, verlies van biodiversiteit en stilte, en op lokale gemeenschappen en bestemmingen. De sector loopt voor de oplossingen soms voorop maar is ook vaak, zoals bij de emissies van CO2, een achterblijver ten opzichte van andere sectoren. Peeters waarschuwt dat "de sector zelf het voortouw moet nemen omdat anders anderen gaan bepalen hoe je het oplost”, daarbij verwijzend naar beleidsontwikkelingen bij zowel de agrarische sector (krimp van de veestapel) en de voorgestelde krimp in de luchtvaart. Beide zijn onlosmakelijk verbonden met de gastvrijheidssector.

"De holistische systeemaanpak is essentieel "

Fragmentatie, verkokering en een gebrek aan effectieve samenwerking over verschillende sectorgrenzen heen wordt vaak gezien als de zwakke plek van het gastvrijheidsdomein. Alle projecten in deze onderzoeksagenda richten zich daarom op het versterken van strategische samenwerking. Die zogenaamde holistische systeemaanpak is essentieel omdat veel duurzaamheidsthema’s domeinoverstijgend zijn.

Samenwerking met andere sectoren kan volgens Buijtendijk voor toerisme een versnelling teweegbrengen. "De geïdentificeerde uitdagingen op het gebied van duurzaamheid zijn systemisch en bestrijken een breed scala aan beleidsdomeinen. Door deze verwevenheid te erkennen, ontstaat er ruimte voor strategische samenwerkingen over deelsectorgrenzen heen. Op deze manier is kostendeling (tijd, middelen) mogelijk en worden projecten beter haalbaar in termen van maatschappelijke relevantie en bijbehorende financieringsmogelijkheden.”

Richting geven aan kennisontwikkeling

De Onderzoeksagenda voor verduurzaming van Leisure, Toerisme en Hospitality’ maakt die gezamenlijke inspanning voor het eerst concreet. "In de meeste gevallen weten we het wat en waarom wel als het gaat om duurzaamheid. De hoe-vraag is een stuk lastiger. Ondernemers en consumenten willen best maar weten vaak niet hoe”, stelt Buijtendijk. Het doel van deze agenda is om richting te geven aan kennisontwikkeling en actie die bijdraagt aan een versnelling van de duurzaamheidstransitie in leisure, toerisme en hospitality. De onderzoekagenda omvat daartoe een geprioriteerde lijst van mogelijke projecten waar onderzoekers, bedrijven en beleidsmakers samen impact kunnen maken en verduurzaming kunnen realiseren.

De meeste vragen betreffen luchtvaart, bestemmingen en touroperators. De meest voorkomende duurzaamheidsthema’s zijn broeikasgassen, energieverbruik en sociale kwaliteit. Die sociale kwaliteit is in dit verband iets meer dan alleen de kwaliteit van werk en leefomgeving. Het draaide hier om verdeel en toegangsvraagstukken. Bijvoorbeeld hoe schaarse brandstoffen over de verschillende sectoren verdeeld moeten worden en of bepaalde transportmodaliteiten wel het recht hebben duurzame brandstof te claimen voor gebruik. En hoe kunnen mensen met minder koopkracht straks nog steeds op vakantie als bijvoorbeeld de prijzen van pakketreizen stijgen.

Zes concrete onderzoeksprojecten

De analyse heeft uiteindelijk geleid tot zes projecten met een grote kennislacune en samenwerkingspotentie. Achter die zes projecten zitten 128 onderzoeksvragen waar onderzoekers samen met de domeinen direct mee aan de slag kunnen. "We hebben tijdens de interviews en eerdere bijeenkomsten een grote actiebereidheid gezien in de sector en bij beleidsmakers”, stelt Buijtendijk. "We denken dat het daarom alleen al om praktische redenen goed is om te beginnen met de projecten waar de urgentie en de samenwerkingspotentie het grootst is en ook om deze projecten aan te laten sluiten op andere concrete lopende initiatieven zoals de roadmap ‘Klimaatneutraal Toerisme in Nederland’.” 

"Duurzaamheidsvraagstuk is gigantisch en veelomvattend"

Die roadmap die door NBTC, samen met CELTH, DMO’s en sectorpartijen wordt ontwikkeld, schetst de weg naar klimaatneutraal toerisme voor de bestemming Nederland. Volgens projectleider Ewout Versloot van NBTC heeft de onderzoeksagenda enorm geholpen bij het kaderen van de duurzame uitdagingen: "Uit de enorme hoeveelheid vragen die is opgehaald, zie je hoe gigantisch en veelomvattend het duurzaamheidsvraagstuk is. Daarom hebben we voor de roadmap gekozen voor het meest urgente vraagstuk en dat is klimaatverandering. Dankzij de onderzoeksagenda weten we nu waar we staan, wat er nog moet gebeuren, waar de uitdagingen en kansen zitten en wat wel of niet werkt.”

1. Project 1: Communicatie voor duurzame consumptie (NL) helpt ondernemers en beleidsmaker bij het meten, voorspellen en effectief beïnvloeden van het Nederlandse publiek als het gaat om duurzaam consumentengedrag.
2. Project 2: Implementatie van duurzame brandstoffen in alle vervoerswijzen en productiesectoren (EU) identificeert en test maatregelen die beleidsmakers kunnen helpen bij het effectief verdelen van duurzame brandstoffen over transportmodaliteiten.
3. Project 3: Duurzame (EU) steden pakt een reeks stedelijke problemen en gerelateerde kennislacunes aan rond mobiliteit, logistiek, luchtvervuiling, energieverbruik, afval, geluidshinder en sociale kwaliteit om oplossingen te bieden voor steden om duurzamer worden.
4. Project 4: Businessmodellen en producten voor duurzamere consumptie (EU) gaat over het stimuleren van ondernemers om betere en duurzamere producten voor vakantiegangers in Nederland en Nederlandse vakantiegangers in het buitenland creëren.  
5. Project 5: Toerisme als katalysator voor duurzaamheid in andere milieubeleidsdomeinen (EU) gaat over het gebruiken van toerisme om structurele problemen in het milieudomein aan te pakken. Dan kan je denken aan het verbeteren van de biodiversiteit maar ook het aanpakken van de stikstofcrisis.
6. Project 6: Circulaire economie bestemmingen & evenementen (NL) betreft het stimuleren van circulariteit door zowel het terugdringen dan wel hergebruiken van afvalproductie, energie en water in specifieke bestemmingen en evenementen in Nederland.

"Je schrikt natuurlijk wel van de hoeveelheid vragen die we hebben opgehaald”, zegt Cavagnaro. "Maar dan besef je ook dat je binnen de hogescholen alleen het antwoord op al die vragen niet zult krijgen. We zullen de handen ineen moeten slaan met de partijen die een transitie naar duurzaamheid willen realiseren. Spelers die een netwerkfunctie hebben moeten de handschoen oppakken en samen met ons een specifiek vraagstuk onder hun hoede moeten nemen. Mijn advies is dan om vooral acties te kiezen die binnen jouw invloedsfeer liggen en een positieve impact hebben op meer dan één van de door de agenda geïdentificeerde vraagstukken.”

Doorpakken en implementeren

Toerisme, recreatie, reizen, vrije tijd en gastvrijheid zijn in de optiek van Buijtendijk allemaal wezenlijke onderdelen van onze samenleving. Dat is heel belangrijk maar het moet op een andere manier vormgegeven gaan worden. Het is voor de sector de uitdaging om niet alleen nieuwe economische modellen en paradigma’s te vinden, maar ook acties en aanpassingen te identificeren die de negatieve milieu- en sociale effecten van de sector effectief verminderen en tegelijkertijd positieve effecten versterken. Goede voorbeelden ziet hij in de sector bij bijvoorbeeld Better Places die reizen met respect voor de bestemming organiseert en Sunweb die stopt met CO2-compensatie, investeert in duurzame brandstoffen en treinvakanties promoot. "Dat soort ondernemerschap is echt nodig. Bedrijven moeten nu echt ondernemerschap tonen en moeten komen met betere, gezondere en groene producten voor alle mensen.”

Vanuit haar gedragsexpertise ziet Cavagnaro ook dat vooral bedrijven aan zet zijn: "Het is veel te makkelijk om te zeggen dat de consument zich anders moet gaan gedragen. Want als je duurzame opties niet aanbiedt, kunnen consumenten er ook niet voor kiezen. Bedrijven hebben echt een grote verantwoordelijkheid.” En daarin zijn al wat lichtpuntjes te zien. Zo is er een coalitie gesmeed met kleine en grote spelers in het brede domein rond ‘Circularity in Hospitality’.

Versloot ziet een gigantische opgave en een toenemend bewustzijn: "Wat ik interessant vind is dat het bewustzijn over de urgentie toeneemt, maar dat het nog niet leidt tot echt fundamentele keuzes die op grote schaal effect hebben. We zullen moeten inzetten op technologische innovatie én gedragsveranderingen, alleen zo gaan we de gestelde doelen halen.”

"Nu doorpakken en implementeren"

Volgens Buijtendijk is het begin er maar er moet nu actie worden genomen en knopen worden doorgehakt. "Er is energie om het te doen. Nu doorpakken en implementeren. Dat is zeker op het gebied van duurzaamheid heel belangrijk want de tijd is gewoon op.” Cavagnaro is gereserveerd optimistisch. Gereserveerd omdat ze de afgelopen tien jaar op de grote duurzaamheidsthema’s zoals klimaat en een eerlijke verdeling van welvaart nauwelijks resultaten heeft gezien en veel stoplichten van oranje naar rood heeft zien verspringen. Optimistisch vanwege de spirit van gastvrijheidsmedewerkers: "Het leuke van de gastvrijheidsindustrie is dat mensen die daar werken echt actiegericht zijn. Het zijn doeners.  Als zij de urgentie zien, gaan ze direct over tot actie. Daar put ik mijn hoop uit. Laat deze onderzoeksagenda en de vragen die eronder liggen zo omarmd worden dat we er over tien jaar heel anders voorstaan” Peeters voegt daaraan toe dat "de afgelopen jaren de gastvrijheidssector veel te veel is blijven hangen in mooie doelstellingen zonder concrete plannen. Zulke doelstellingen zijn op hun best een droom.” Versloot vat de urgentie nog maar eens samen met "Let’s go, Let’s go, Let’s go!”

Interesse om aan de slag te gaan?

Het rapport ‘Duurzame Onderzoekagenda voor Leisure, Toerisme en Hospitality’ is via de CELTH-site gratis te downloden. Of kijk online naar de presentatie die Harald Buijtendijk op de inspiratiesessie van het Trendcongres gaf.

Wilt u aan de slag met één van de 128 vragen uit de 6 prioriteitsprojecten? Neem dan contact op met Harald Buijtendijk van CELTH via Buijtendijk.H@buas.nl. We koppelen u graag aan andere stakeholders en onderzoekers.

Volg ook de roadmap ‘Klimaatneutraal Toerisme in Nederland’ waar NBTC samen met DMO’s, het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, brancheorganisaties, ondernemers, CELTH en vele andere partners versnellen naar klimaatneutraal toerisme. De roadmap wordt op 26 september op de Toerisme Top gepresenteerd.