Geplaatst op: 01-08-2022
Auteur: Karin Stiksma
Joint Projects
Publicatie: VTS 2022-1

Project Toegankelijke Bestemmingen

Project Toegankelijke Bestemmingen

In Nederland zijn er circa 4 miljoen mensen die een beperking hebben: dat is bijna een kwart van de samenleving. Conform het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een beperking (door Nederland geratificeerd in 2016), heeft ieder het recht op een goede kwaliteit van leven, dus ook op vrije tijd, ontwikkeling en toerisme. De regio’s RVN@, Achterhoek en Vechtdal zetten mooie resultaten neer met hun projecten op het gebied van toegankelijkheid. Er is echter meer nodig om tot een duurzame en concrete doorontwikkeling van de toegankelijkheid op het niveau van de bestemming te komen. De vraag die zich opdringt, luidt: wat betekent het inclusief denken voor een recreatieve bestemming? In 2022 is het onderzoeksproject Toegankelijke Bestemmingen van start gegaan.

Karin Stiksma, maatschappelijk ondernemer Joint Projects / initiatiefnemer community Toegankelijke Recreatie, karin@jointprojects.nl

In Nederland zijn er circa 4 miljoen mensen die een beperking hebben: dat is bijna een kwart van de samenleving. Conform het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een beperking (door Nederland geratificeerd in 2016), heeft ieder het recht op een goede kwaliteit van leven, dus ook op vrije tijd, ontwikkeling en toerisme. De regio’s RVN@, Achterhoek en Vechtdal zetten mooie resultaten neer met hun projecten op het gebied van toegankelijkheid. Er is echter meer nodig om tot een duurzame en concrete doorontwikkeling van de toegankelijkheid op het niveau van de bestemming te komen. De vraag die zich opdringt, luidt: wat betekent het inclusief denken voor een recreatieve bestemming? In 2022 is het onderzoeksproject Toegankelijke Bestemmingen van start gegaan.

1 De betekenis van inclusief denken voor een bestemming

Inclusief denken impliceert concreet dat een bestemming als geheel moet worden bekeken vanuit de ogen van een diverse groep van mensen. Dit betekent ook een integrale, brede en tegelijk praktische ‘hands-on’ benadering waarbij initiatieven van individuele ondernemers en andere partijen aan elkaar verknoopt moeten worden. Dat leidt tot inhoudelijke én governance vraagstukken, evenals naar inzicht in de economische en sociale impacts: wie profiteert er van het denken vanuit het idee van een inclusieve bestemming en op welke manieren.

2 De opgave

Toerisme kent geen grenzen. Daarom is een andere aanpak nodig; integraal en samenhangend op alle schaalniveaus. Dat begint bij het inzichtelijk maken van de vraag van bezoekers met een beperking. Met die onderzoeksresultaten en kennis kunnen bestemmingen strategie- en beleidsbeslissingen onderbouwen. En kan er passend aanbod ontwikkeld worden dat goed inspeelt op de wensen en behoeften van bezoekers en bewoners met een beperking.

De coronacrisis kan als kans gezien worden om bestemmingen juist nu toegankelijk te maken, zowel vanuit het perspectief van duurzaam herstel als van leefbaarheid. Te meer omdat toerisme bij uitstek een sector van gastvrijheid is, met als strategische pijler ‘toegankelijk en bereikbaar zijn’. Tegelijkertijd hebben juist in deze tijden ondernemers weinig ruimte om te investeren.

3 Doelstellingen

De eerste fase in dit onderzoeksproject heeft twee doelstellingen:

  1. Het onderzoeken van de vraagkant van de bezoeker met een beperking en diens familie gedurende alle fasen van de klantreis (pré-tijdens-post) naar een bestemming;
  2. Het inzichtelijk maken hoe dit probleem duurzaam op te lossen is zodat een bestemming toegankelijk, goed en vanzelfsprekend te bezoeken is door iedereen.

De tweede fase van het project heeft, op basis van de resultaten uit de eerste fase, als doel:

  1. Het ontwikkelen van een toolkit ‘Toegankelijke Bestemming’ voor regio’s met een bijbehorend implementatieplan.

De toolkit is bedoeld als een middel dat regio’s inspireert en handreikingen biedt om de bestemming toegankelijk te maken voor mensen met een beperking. Uitgangspunt hierbij is dat de bestemming toewerkt naar een inclusieve vorm van toerisme waardoor er een win-win situatie ontstaat voor zowel de ondernemers als alle toeristen, mét en zonder beperking.

De toolkit krijgt het karakter van inspiratie, dat bestaat uit een portfolio met vijf onderdelen:

  • Overzicht van belemmeringen voor het bezoeken van een bestemming tijdens de klantreis van een gast met een beperking en familie/verwanten/vrienden;
  • Methodieken en interventies hoe belemmeringen voorkomen en verholpen kunnen worden;
  • Best Practices van toegankelijke regio’s;
  • Voorstel voor de rol die elke stakeholder (zowel de gast met een beperking als de ondernemer, de overheid en een DMO) in de activiteiten kan vervullen en welke verantwoordelijkheid eenieder kan nemen om een bestemming toegankelijk te maken;
  • Participatiemodel voor het methodisch ontwerpen en realiseren van toegankelijk aanbod waarin ervaringsdeskundigen een rol hebben.

Met deze toolkit kunnen regio’s tot een constante en concrete doorontwikkeling van een toegankelijke bestemming komen. Daarbij wordt een implementatieplan opgeleverd. Dit plan ondersteunt een regio in het borgen én het creëren van draagvlak voor toegankelijkheid binnen een bestemming op procesniveau. De toolkit en het implementatieplan vormen samen de basis voor de monitoring van de toegankelijkheid van een regio; zowel inhoudelijk als procesmatig.

4 Transdisciplinaire aanpak en onderzoeksproces

Een transdisciplinaire aanpak is nodig om recreëren voor iedereen mogelijk te maken (Stiksma & Sergeant, 2020). Transdisciplinariteit betekent dat naast diverse wetenschappelijke kennisbronnen nog andere kennisbronnen worden gebruikt met name de ervaringskennis van de mensen zelf. Het proces van transdisciplinaire kennisontwikkeling wordt ook wel aangeduid met kennis co-creatie. Er is sprake van een echte dialoog tussen wetenschappers en andere maatschappelijke partijen. In transdisciplinair onderzoek streven wetenschappers en andere maatschappelijke spelers ernaar om nieuwe kennis in wederzijdse interactie te ontwikkelen door, zoals beschreven, een kennis co-creatie proces (Groot, Klostermann & van den Berg, 2009). Dit kan helpen om een complex probleem te verhelderen en om oplossingen te genereren.Een kenmerkende achterliggende opvatting is dat het primaat op kennis niet langer alleen bij de wetenschap ligt (Groot, Klostermann & van den Berg, 2009). In dit onderzoek brengen we wetenschappelijke, professionele en ervaringskennis bijeen.

Het onderzoeksproces is dus een inclusief onderzoeksproces, zowel in het ontwerp, de uitvoering als de rapportage. Dat betekent in de praktijk dat we samenwerken met het Rebellenteam van de community Toegankelijke Recreatie. Dat is een team dat bestaat uit ervaringsdeskundigen, mensen die leven met (diverse) beperkingen.

Tijdens het panelgesprek met de Rebellen, dat plaatsvond in februari 2022, werd ‘de gevoelde toegankelijkheid’ fel benadrukt. Een Rebel vatte het mooi samen: "Wij krijgen over het algemeen twee reacties. Eén is oh paniek, een gehandicapte. Nu moet alles aangepast worden, alles veranderd worden. En oh help, ze zijn vast heel streng. Of hoera, een gehandicapte. Die moeten we helemaal verwennen. Dus hier een suikerspin, daar een cadeautje of een extraatje. In plaats van dat het net zoals bij ieder kind gaat: zeg er wat leuks over en maak er geen hele show van. Ik noem dat ook wel de Gehandicaptenbonus. Ieder ander kind krijgt dat ook niet”. Een andere Rebel zei: ”Voor mij is het belangrijk dat ze meedenken. Dat ze goed horen wat ik precies nodig heb. Ze hoeven dan niet altijd met de oplossing te komen. Het gaat vooral over het gesprek met elkaar”. Een Rebel gaf aan dat de flexibiliteit voor mensen met een beperking belangrijk is; "Het is nodig dat er juist voor ons wél een uitzondering gemaakt wordt. Dat medewerkers behulpzaam zijn en klaar staan”. Tot slot, vertelde een Rebel dat het haar geregeld overkomt dat een hotelkamer niet beschikbaar is als men hoort dat ze van een rolstoel gebruik maakt. Hoteleigenaren zijn bang om klachten te krijgen.

Het onderzoek vindt op een iteratieve manier plaats, zowel via deskresearch als in de praktijk. In de opzet en uitvoering van het onderzoek krijgen mensen met een beperking mede regie over het ontwerp en de aanpak. Dit leidt tot meer inzicht in wat een toegankelijke bestemming inhoudt vanuit het perspectief van mensen met een beperking en hun families zelf. Daarbij zal vanuit de literatuur ook een sociale, esthetische, situatieve, economische, maatschappelijke en vanuit wetgeving een wetenschappelijke onderbouwing worden gegeven.

5 Onderzoeksmethodologie

Het onderzoek bestaat uit twee onderdelen: deskresearch en participerend actiegericht onderzoek. Het deskresearch omvat (1) literatuuronderzoek, (2) het houden van een focusgroep in de regio Vechtdal bestaande uit ondernemers, ervaringsdeskundigen uit het Rebellenteam, academici, overheden en (3) kwantitatieve dataverzameling. Het andere deel bestaat uit het ophalen van data via het uitzetten van een enquête in drie regio’s, (4) een participerende observatie middels een locatiebezoek in de regio Achterhoek door het zogenaamde rebellenteam (een team van ervaringsdeskundigen, afgevaardigden van de community Toegankelijke Recreatie) en (5) een interview / panelgesprek met leden van het Rebellenteam. Het design van het onderzoek is gestoeld op de principes van Participatief Actiegericht Onderzoek.

Dit betekent dat het onderzoek de volgende kenmerken bevat:

  • Iteratief: Elke stap wordt geëvalueerd en teruggekoppeld, gedeeld met de stakeholders.
  • Interactief: Alle stakeholders (mensen met een beperking zelf en hun netwerk, recreatie in de regio, de onderzoekspartners) werken samen. Er is gedeelde verantwoordelijkheid, we werken vanuit vertrouwen en gedeelde motivatie.
  • Participatief: Samen met de ervaringsdeskundigen trachten we de problemen, drempels en good practices helder te krijgen. Samen werken we aan mogelijke wegen naar oplossingen.

6 Partijen

Het onderzoeksproject wordt tot 1 augustus 2022 uitgevoerd door een samenwerking tussen Joint Projects/Toegankelijke Recreatie, Breda University of Applied Sciences, NHL Stenden Hogeschool en Hogeschool Utrecht.

Financiering vindt plaats door de provincie Gelderland, regio Achterhoek, regio Rijk van Nijmegen, regio Vechtdal en CELTH.

Referenties

  • Groot, Klostermann & van den Berg (2009). ‘Daar botst het weten’: interdisciplinair en transdisciplinair onderzoek binnen Wageningen UR. Geraadpleegd op 18 maart 2022: https://research.wur.nl/en/publications/daar-botst-het-weten-interdisciplinair-en-transdisciplinair-onder/projects/
  • Stiksma, K.M. & Sergeant, S. (2020). Recreëren voor iedereen, door iedereen. UNCOVER. Breda University.
Link: https://www.celth.nl/projecten/project-toegankelijke-bestemming
Trefwoorden: dagrecreatie, toerisme, toegankelijkheid, handicap, beperkingen, Gelderland

CELTH
 
   
   
   
   
   

   

   
   

   
   
   

   

||| Nieuws |||

30/10/24
Menno Stokman verlaat CELTH na zeven jaar
Menno Stokman, directeur van het Centre of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality (CELTH), neemt na ruim zeven jaar afscheid. Per 1 januari 2025 treedt hij in dienst bij de gemeente Wageningen als strategisch adviseur voor het Netwerk Kennissteden Nederland.
29/10/24
Kennisevent Zet je regio op de kaart 2024: Balans in jouw bestemming
NRIT organiseert in samenwerking met CELTH en de Recreatie Vakbeurs het kennisevent ‘Zet je regio op de kaart 2024: Balans in jouw bestemming. Primeur voor Nederland. Presentatie van internationaal onderzoek: 'Creating equitable destinations: How to manage and distribute tourism’s value to better serve communities'.
11/10/24
Zet je regio op de kaart 2024: Balans in jouw bestemming – Maak deel uit van de toekomst van toerisme!
NRIT organiseert in samenwerking met CELTH en de Recreatie Vakbeurs een kennisevent rond bestemming in balans. In slechts twee uur ben je helemaal up-to-date met de nieuwste inzichten en strategieën. Je leert van experts, netwerkt met vakgenoten én krijgt praktische handvatten om direct mee aan de slag te gaan in jouw regio.
25/09/24
Een tafel voor niemand? Vier scenario's voor het arbeidsmarkttekort in toerisme en hospitality
Wat brengt de toekomst voor toerisme? Zijn dat robots in de keuken, virtuele avonturen of structurele personeelstekorten? Lector ‘Disruption, Innovation and New Phenomena’ Ian Yeoman bij NHL Stenden Hogeschool, schetste in zijn inauguratiespeech vier scenario's voor de sector.
24/06/24
Meer weten over klimaatrisico's, impact of bewonersbetrokkenheid? CELTH komt met drie nieuwe onderzoeken!
Het Centre of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality (CELTH) heeft de afgelopen week maar liefst drie nieuwe onderzoeken gepubliceerd. Zo brachten ze de klimaatrisico’s van Nederlandse reisorganisaties in kaart, onderzochten hoe ze bewoners beter bij toerisme(beleid) kunnen betrekken en ontwikkelden ze een impact label voor vakantiehuizen in de natuur.
18/03/24
Lidstaten willen toerisme hoog op de agenda van de nieuwe Europese Commissie
Toerisme blijft in Europa hoog op de politieke agenda staan. De huidige Europese Commissie zal na de verkiezingen haar uiterste best doen toerisme op EU-niveau goed op de agenda te houden.
30/01/24
PD-kandidaat: Kansen voor hotels door CSRD
In het Professional Doctorate voor Leisure, Tourism & Hospitality traject is Armand Odekerken ingestapt. Odekerken onderzoekt hoe verschillende hotelketens duurzaamheidsstrategieën kunnen ontwikkelen en implementeren die voldoen aan de wetgeving over Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD).
11/01/24
Vier nieuwe projecten van CELTH
De onderzoekers van CELTH zijn samen met werkveldpartners met maar liefst vier nieuwe projecten gestart. De projecten richten zich op een bewonersprofijt en -betrokkenheid, een eerlijker verdeling van de voordelen van toerisme en een rankingsystematiek voor duurzame prestaties van natuurhuisjes.