Van capaciteit naar maatwerk

Dat inclusie en toegankelijkheid steeds meer aandacht krijgen in de Themed Entertainment industrie is duidelijk. Disney werkte jarenlang met dezelfde basiswaarden, de zogeheten Four Keys (safety, courtesy, show & efficiency) en introduceerde onlangs een nieuwe key: inclusion. Waarom? Er ontstond een toenemende druk van binnenin en van buiten de organisatie op de toch vaak stereotype beeldvorming in alle mediacontent (veel blanke, blonde, hetero prinsen en prinsessen met blauwe ogen), maar ook op het eigen personeelsbeleid (de ‘Disney Look’ was een vereiste voor alle cast members: natuurlijke haarkleuren, geen zichtbare piercings en tattoos). Dit omdat Disney een magische show wil neerzetten. Iedereen is onderdeel van deze show (daarom noemen ze personeel ook cast members) en dus mag het personeel niet opvallen of uit de toon vallen. Alles moet erop gericht zijn dat bezoekers volledig ondergedompeld worden in deze Disney show.

Joni Latour is in 2021 afgestudeerd aan Buas met als specialisatie Attractions & Theme Parks Management. Na haar afstudeeronderzoek naar de toegankelijkheid van de attracties ontwikkeld door Vekoma Rides Manufacturing Bv is ze aan de slag gegaan als Assistant Project Manager bij Vekoma.
Bart Stadhouders is coördinator van de BUas brede track Attractions & Theme Parks Management en docent bij Leisure and Events. Hij is betrokken bij diverse projecten naar toegankelijkheid en inclusiviteit.
Goof Lukken is senior docent Attractions & Theme Parks Management, Tourism and Leisure bij BUas. Daarnaast is hij oprichter van Vrijetijdskennis.nl en betrokken bij de ontwikkeling van dagrecreatie-concepten in Nederland.

Toegankelijkheid in Themed Entertainment

Het perfecte plaatje dat Disney eerder probeerde te schetsen, is echter verre van een realistische afspiegeling van de samenleving. Dit is duidelijk merkbaar wanneer er gekeken wordt naar een aantal cijfers van The World Bank (2022). Vandaag de dag leven er een miljard mensen (15% van de wereldpopulatie) met een soort beperking. Dat deze eerder verwaarloosde doelgroep niet langer buitengesloten kan worden en dat deze doelgroep de omzet van attractieparken ook aanzienlijk kan vergroten, realiseren zich steeds meer organisaties in de Themed Entertainment branche.

Om de inclusie stap voor stap te verbeteren, worden er tegenwoordig bijvoorbeeld prikkelvrije ruimtes in themaparken ingericht voor gasten met autisme en worden attracties virtueel beschikbaar gemaakt voor gasten die gebonden zijn aan een rolstoel, zoals de virtuele droomvlucht in de Efteling. Ook worden er nieuwe geheel toegankelijke attracties bedacht (speeltuin Nest! in de Efteling) en worden er nieuwe karakters geïntroduceerd met een beperking voor mensen met een beperking (Sesame Place, Philadelphia). In San Antonio, USA is zelfs een themapark te vinden dat speciaal ontworpen is met de behoeften van mensen met een beperking in gedachten, genaamd Morgan’s Wonderland. Maar het onderwerp staat al langer op de agenda. Zo was het Amerikaanse park Dollywood (inderdaad in bezit van de country zangeres Dolly Parton) ruim 5 jaar geleden al innovatief met een ride accessibility center. Een plek waar mensen met een beperking advies krijgen over het optimale bezoek voor hen aan het park.

De ‘Disney Look’ was een vereiste voor alle cast members, niemand mocht op- of uit de toon vallen.

Inclusie versus capaciteit

Het blijft een eeuwige discussie tussen capaciteit en budget aan de ene kant en inclusiviteit en toegankelijkheid aan de andere kant. Veel parken zijn vooral gericht op capaciteit van attracties om maar zoveel mogelijk mensen, zo efficiënt mogelijk in een attractie te zetten, terwijl er anderzijds een steeds grotere roep ontstaat om ruimte en tijd in te richten voor groepen die extra aandacht nodig hebben, zoals bijvoorbeeld prikkelvrije ruimtes voor mensen met autisme.

Mensen met een fysieke beperking lopen ook tegen problemen aan bij het bezoeken van attractieparken. Veiligheid heeft de hoogste prioriteit in de branche en de standaardregel is dat mensen zelfstandig uit een attractie moeten kunnen komen. De praktijk blijkt weerbarstiger. Wat te doen met mensen met een prothese die in een achtbaan willen? Wat als een prothese tijdens de rit eraf vliegt? Hoe groot mag de prothese zijn? En hoe moet deze zijn bevestigd? Veel leveranciers worstelen met dit soort vragen en zeker in een Amerikaanse markt waar rechtszaken aan de orde van de dag zijn, moet alles tot in de kleinste details worden afgedekt en moet het veilig zijn. En dus ontstaan er dan enorme juridische boekwerken en is de makkelijke weg voor veel parken om te zeggen dat de bezoeker niet in de attractie mag.

Leveranciers zetten belangrijke stappen

Vanuit de kant van de vendors/suppliers is er steeds meer aandacht voor toegankelijkheid en inclusie. De keerzijde van gasten met een beperking de toegang tot een attractie verbieden uit angst voor juridische gevolgen, is dat er in dergelijke gevallen ook aanklachten ingediend kunnen worden op basis van discriminatie. Wetten die ingevoerd zijn om de toegankelijkheid te verbeteren, de ‘Americans with Disabilities Act’, worden aangegrepen als kans om organisaties te beschuldigen van uitsluiting. Dus hoe kunnen zowel onveilige situaties als discriminatie tegengegaan worden? Door de overheersende onwetendheid te verbannen met kennis en ervaring. Alhoewel het aantal tegenwoordig gestaag stijgt, zijn er in het verleden weinig onderzoeken uitgevoerd naar welke beperkingen toelaatbaar zijn in welke types attracties. Als deze onderzoeken al uitgevoerd werden, was het vaak door individuele organisaties, niet door overkoepelende organen. Daarnaast is lang een schat aan kennis onbenut gebleven: de ervaringen van de mensen die met dergelijke beperkingen leven.

De standaardregel is dat mensen zelfstandig uit een attractie moeten kunnen komen.

Een aantal leveranciers heeft al gepoogd aanzienlijke stappen richting inclusiviteit te zetten vanuit eigen kennis en samenwerkingen met ervaringsdeskundigen. Zo heeft Vekoma een aantal aangepaste voorzieningen ontwikkeld, waaronder een ingebouwde deur in de zijkant van een karretje waardoor mensen makkelijker kunnen verplaatsen vanuit hun rolstoel. Daarnaast heeft Achtbaanfabrikant B&M een harnas ontwikkeld waardoor mensen met een prothese of missende ledematen extra gezekerd kunnen worden in een attractie. Door de ontwikkeling van dergelijke oplossingen door fabrikanten en de welwillendheid van vele parken, is er zeker al vooruitgang geboekt.

Eén van de mooiste best practices is Universal Orlando. Zij hebben een duidelijk beleid rond inclusiviteit opgezet. Maar misschien wel mooier is de ontwikkeling van hun laatste rollercoaster Vellocicoaster in het thema van Jurassic Park. In samenwerking met achtbaanbouwer Intamin, ontwikkelden zij een achtbaantrein die goed toegankelijk is, maar tegelijk de handelingen om iemand met een beperking in de trein te krijgen versimpelt. In plaats van dit systeem te patenteren, heeft men er een open source techniek van gemaakt. Dit betekent dat andere parken het systeem ook makkelijk kunnen integreren.

Inclusiviteit in de branche

Dat inclusiviteit een belangrijk thema in de Themed Entertainment branche is moge duidelijk zijn. Branche-organisatie IAAPA besteedt er tegenwoordig veel aandacht aan, maar ook de parken zelf zijn proactief bezig om de huidige situatie in kaart te brengen en te zoeken naar verbeterpunten. Samen met studenten van de BUas specialisatie Attractions & Theme Parks Management zijn of worden er inmiddels onderzoeken uitgevoerd naar toegankelijkheid en inclusiviteit bij onder andere de Efteling, Toverland, de Plopsa Groep, Bobbejaanland en Europa-Park. Ook aan de leverancierskant zijn er samenwerkingen opgezet. Vaak zijn er veel ‘quick wins’ te behalen met goede communicatie vooraf en tijdens het bezoek en met een aantal simpele aanpassingen. Daarnaast zou het wenselijk zijn om bij nieuwe investeringen altijd over dit onderwerp na te denken samen met de eindgebruikers zodat zij duidelijk aan kunnen geven waar behoefte aan is. Dit zou dan niet een eenmalige gebeurtenis moeten zijn, maar een structurele verandering in zowel de strategieën van leveranciers als van de themaparken. De branche is er nog niet, maar er worden goede stappen gezet naar een meer inclusieve Themed Entertainment industrie.