Envisioning tourism 2030 zit vol verrassingen
Iedere vakgenoot moet een keer aan de knoppen van toerisme en klimaat draaien
Hoe verandert het klimaat en wat kun je daar als toeristische sector aan doen? Dat is het doel van het onderzoeksproject Envisioning Tourism 2030. Onder projectleiding van Bernadett Papp en Jasper Heslinga (beiden verbonden aan CELTH en NHL Stenden) gaat dit initiatief van start. Veel kennis zit bij Paul Peeters (verbonden aan CELTH en BUas), lector Sustainable Transport and Tourism. Het komt er waarschijnlijk niet van door de tijdsdruk op het project maar eigenlijk zou iedere professional even een uurtje moeten spelen met het GTTMdyn. De uitkomst van het onderzoek laat een aantal scenario’s zien, maar het proces daarheen is minstens zo interessant. Dat is gebaseerd op een serious game. In de game kun je allerlei maatregelen nemen en daarmee de emissies verminderen. Dat draait allemaal op het spraakmakende model dat Peeters ontwikkelde voor het proefschrift dat hij in 2017 in Delft verdedigde. Eerste doel van de scenario’s is in 2030 de emissies te halveren. "2030 lijkt voor de gemiddelde toerist heel ver weg maar in klimaatstudies is het morgen,” zet Peeters snel de urgentie scherp. Om het nog kritischer te stellen: "Zelfs als je nu heel snel maatregelen neemt wordt dat doel lastig te halen, zeker als je niet durft te tornen aan de groei van delen van het toerisme.”
"Er is een duidelijk lineair verband tussen inkomen en reizen”
Het GTTMdyn is een complex model. Voorbeeld, je kunt het vliegen beperken maar dat heeft meteen invloed op de beleefde waarde van de reistijd en de reiskosten van alternatieve vervoerwijzen. Maar die veranderingen werken tegelijk weer terug in prijs- en reistijdperceptie van de overgebleven vliegreizigers. Kortom, alles hangt met alles samen en het "bijt voortdurend in zijn eigen staart”. Omdat het model alle onderdelen van het toerisme bevat, laat het niet alleen de kommer en kwel zien, het minder groeien van klimaat intensieve luchtvaart, maar ook de kansen voor meer boekingen voor de hogesnelheidstreinen. Die ingewikkelde structuren van verandering in vervoersmiddel dat weer onderdeel is in het reisgedrag van reizen, speelt door in bestemmingen, afstanden en emissies. Zulk soort complexe systemen laten zich goed beschrijven in een ‘systeem-dynamisch’ model. Zo een model is nodig want om het klimaatprobleem aan te pakken moet je tien keer verder kijken dan toeristische bestuurders gewend zijn. Een maatregel kan tot 2030 best goed werken, maar juist in de weg staan om de volgende mijlpaal, nul-emissies in 2050, nog te kunnen halen. Het GTTMdyn kijkt tot 2100 en dat is met een prognose-model niet zinvol te doen. Het model is goed in het beantwoorden van wat-als vragen. ‘Wat als we een hoge emissieheffing invoeren?’ Door met het GTTMdyn een serious game te spelen leer je heel snel wat ertoe doet en wat ene marginaal effect heeft. Het gebruiken van het model zal daarom helpen om de bewustwording te vergroten.
"Er is een duidelijk lineair verband tussen inkomen en reizen.” Hoe hoger het inkomen wereldwijd, hoe vaker mensen op reis gaan. Daar zit wel een plafond aan. Ook al verdien je miljoenen, je kan niet meer dan 180 keer per jaar op reis. Uit enkele onderzoeken blijkt dat plafond op gemiddeld vijf trips voor de rijken uit te komen. Dit lineaire verband verklaart waarom de groeiende inkomens in Aziatische landen op het ogenblik de motor achter de groei van het toerisme is, terwijl die groei in rijkere landen vele geringer is door het plafond.De afstanden die we afleggen, die zo bepalend zijn voor de emissies, worden bepaald door de snelheid en de kosten van het vervoer en opnieuw, het inkomen. Al deze factoren bij elkaar leveren een enorme drang om te groeien in het toerisme, een groei die pas tegen het eind van deze eeuw wat af kan gaan vlakken.” De uitdaging van het klimaatdoel in 2030 is voor de sector enorm.
Met Paul aan het woord proberen we tot een korte uitleg te komen van zijn model. Paul: "Mijn model maakt onderscheid tussen 20 afstandsmarkten en drie hoofdvervoerwijzen, bij elkaar dus zestig toeristische markten. Een afstandsmarkt is letterlijk een markt die alle reizen over een afstand van bijvoorbeeld 50 tot 100 of 100 tot 150 km bevat. Deze markten krijgen een steeds grotere range omdat uiteindelijk boven de zeg 4000 km er vrijwel alleen nog maar vliegreizen worden gemaakt. De verste afstandsmarkt is 13700-18000 km, waar dus niet alleen reizen tussen Europa en Australië of Nieuw-Zeeland zitten maar ook tussen bijvoorbeeld Alaska en Zuid-Afrika. Voor de keuze van de vervoerwijze is de afstand vaak een doorslaggevende parameter. Het aantal vervoerwijzen is beperkt tot het vliegtuig, de auto en de rest. De rest is de trein en de touringcar, allemaal vervoerwijzen met ongeveer dezelfde snelheid en hetzelfde afstandsbereik. Een extra module is gemaakt voor het opkomende segment, de hogesnelheidstreinen. Het bouwen van hogesnelheidsspoorlijnen kost geld en produceert ook CO2-emissies, maar het rijden van hogesnelheidstreinen gebeurt steeds vaker met duurzame energie en heeft al nul-emissies.
"Alle partijen werkzaam in het gastvrijheidsdomein kunnen moreel leiderschap tonen en hun verantwoordelijkheid nemen om tot klimaatneutraal toerisme te komen.” - Conrad van Tiggelen
Het GTTMdyn zit in het economische model dat de verdeling over de zestig markten (drie vervoerwijzen maal twintig afstandsmarkten) verzorgt voor een periode van 1900 tot en met 2100. Het berekent voor de hele wereld de aantallen toeristen – mensen die ten minste één nacht niet thuis overnachten – en de afgelegde afstanden en verdeling over de zestig markten voor al die jaren. De bekende ontwikkelingen van 1900-2005 zijn gebruikt om het model te kalibreren.
De kern van het GTTMdyn is de rekenmodule die die verdelingen berekent. Daarvoor is allereerst gebruik gemaakt van prospect theory, een theorie uit de economische psychologie. Die gaat uit van de ‘psychologische waarde’ van een product bij de verdeling ervan. Die psychologische waarde bestaat in GTTMdyn uit een combinatie van kosten en reistijd(-kosten). De theorie zegt dat mensen het verlies van bijvoorbeeld en vakantiedag zwaarder tellen dan het krijgen van een extra dag. Bovendien is de psychologische waarde van één vakantiedag flink hoger dan van de tiende vakantiedag die je erbij krijgt. Standaard economische theorie veronderstelt dat die waarde juist altijd gelijk is en dus twee dagen twee keer zoveel waard zijn als één dag. Tenslotte rekent men voor de psychologische waarde van een product ook met een referentiewaarde. Deze bestaat uit een gemiddelde van alle producten waar de reiziger bekend mee is. En daaraan zie je al hoe complex het is, want op elk moment dat het model beschrijft, elk jaar, moet je al die psychologische waarden kennen om te weten wat ze zijn.”
Maar er was nog een andere ‘theorie’ nodig, want wanneer je over zulke lange periodes kijkt dan ontstaan zeker op enig moment compleet nieuwe markten. Zo waren er in 1900 nog helemaal geen vliegtuigen en kwam vliegen er pas zo rond 1930 als optie van enige omvang bij. In de economische theorie gaat men vaak uit van groeifactoren die als functie van prijzen worden berekend. Alleen een groeifactor van zeg 5% op ene niet-bestaande markt levert nul op. Zo’n markt komt zo niet van de grond. Om dat op te lossen is gebruik gemaakt van het ‘Bass model’, een model dat eind jaren zestig is bedacht door de Amerikaan Frank Bass van Purdue University. Dit Bass model veronderstelt dat er commerciële marktontwikkeling is waarin groeifactoren weken op de potentiële markt naast de mond-op-mond-reclame marktonwikkeling die deels afhangt van het aantal mensen dat het product al consumeert. De eerste factor maakt het mogelijk dat nieuwe producten zich ook ontwikkelen. Door deze twee theorieën in een systeem dynamisch model te programmeren, hetzelfde modelsysteem dat indertijd is gebruikt voor het in 1972 gepubliceerde rapport ‘Grenzen aan de groei’ van de Club van Rome.
Paul Peeters: "Een extra module is gemaakt voor het opkomende segment, de hogesnelheidstreinen.”
De onderzoekers gaan met elkaar met het model aan de slag in een soort serious game. Het doel is om tot vier verschillende scenario’s te komen die allen leiden tot halvering van de emissies van het wereldwijde toerisme in 2030 en nul-emissies in 2050. Peeters heeft wel ervaring met modellen en zulke games. Het mooie is dat de deelnemers niet alleen allerlei acties en maatregelen kunnen voorstellen, maar direct worden geconfronteerd met de effectiviteit van die maatregelen. "In de sector wordt vaak gedacht, nou dan gooi je een tientje erop als belasting bij het vliegen en dan is het opgelost. Maar dat tientje doet echt helemaal niets in relatie tot de omvang van het probleem en de lange adem die nodig is om het op te lossen. Daarom is het zo belangrijk voor de sector om te zien wat het betekent als je keuzes maakt. Je moet je de klimaatproblematiek eigen maken en erkennen dat je een ander doel hebt dan een klimaatdoel binnen bijvoorbeeld je eigen accommodatie.” Peeters en zijn team moeten hard doorwerken want het is de bedoeling dat grote stakeholders zoals IAATA en UNWTO meekijken in deze ontwikkeling. Maar het moet af zijn vóór COP27 in Egypte. Dat is de 27ste keer dat de partijen van het klimaatverdrag vergaderen over de voortgang. Bijzonder symbolisch detail voor onze sector, COP27 vindt plaats in de overbekende badplaats Sharm-el-Sheikh (7-18 november 2022). Peeters over de klimaatdoelen en toerisme: "Ontzettend moeilijk te halen. Je moet het samen doen anders kom je er niet uit. Steeds meer mensen halen daar gelukkig motivatie uit om aan het werk te gaan.”
"Dat tientje doet echt helemaal niets in relatie tot de omvang van het probleem en de lange adem die nodig is om het op te lossen”
Conrad van Tiggelen: "Wij geloven in de weg naar klimaatneutraal toerisme
NBTC is partner in Envisioning Tourism 2030. Conrad van Tiggelen Manager Strategy & Branding geeft zijn commentaar. "Het terugdringen van de negatieve gevolgen van klimaatverandering is voor NBTC van groot belang. Op het onderwerp ‘verduurzaming’ werken NBTC en CELTH al intensief samen. Wij dragen graag ons steentje bij aan dit onderzoek omdat wij geloven dat de uitkomsten de toeristische sector weer verder zullen helpen op de weg naar klimaatneutraal toerisme.”
NBTC heeft een adviserende rol in dit project. Hoe zit dat?
"Het project bevindt zich nog in de beginfase. Wij kijken met name mee vanuit de rol en invloed die een DMO heeft binnen bestemmingsmanagement om daarmee de resultaten hopelijk straks zo praktisch mogelijk door te vertalen en niet enkel wetenschappelijk te laten zijn. Uiteraard brengen we ook praktijkkennis in en denken we mee hoe we na oplevering van de resultaten ons netwerk kunnen inzetten om het bereik van de uitkomsten te vergroten.”
Reductie van emissies is een van jullie nieuwe speerpunten en speelt vast een hoofdrol tijdens de Toerisme Top 2022. Wat willen jullie in het debat over emissies losmaken bij het vakgebied?
"Iedereen moet in actie komen. Alle partijen werkzaam in het gastvrijheidsdomein kunnen moreel leiderschap tonen en hun verantwoordelijkheid nemen om tot klimaatneutraal toerisme te komen. Hiervoor moet wel voldoende hulp en ondersteuning beschikbaar zijn. Elke individuele speler kan echt verschil maken en een actieve bijdrage leveren. Er zijn quick wins waar je vandaag mee kan beginnen. Zonder de voorlopers die dit allang doen tekort te willen doen. Ook moeten de knelpunten waar tegenaan wordt gelopen, waardoor actie uitblijft of niet vergaand genoeg gaat, beter geagendeerd worden. Als klein land hebben we eerder laten zien dat we gezamenlijk tot grote daden kunnen komen. Laten we dat nu ook doen door samen de handschoen op te pakken en een voorloper worden. De weg naar klimaatneutraal toerisme is lastig en complex. Dat weten we. Het is ook een inspirerend traject, waarbij we elkaar stimuleren. Verduurzaming is niet alleen een ‘must’ maar kan ook een ‘lust’ worden met nieuwe verdienmodellen. "
Nederlandse projecten weten vaak de aandacht op zich te vestigen bij de UNWTO. Gaat dit ook lukken met Envisioning Tourism 2030?
"Niemand heeft natuurlijk een glazen bol om vooruit te kijken in de toekomst, maar gezien het belang van dit thema, dat ook bij UNWTO, de Europese Unie en vele bestemmingen op de wereld een focuspunt is, denken wij dat de resultaten de sector straks echt helpen om toch weer een stapje dichter bij het doel van klimaatneutraal toerisme te komen en dat het daarmee ook een groot bereik zal weten te behalen.”
Welke NBTC-acties lopen nog meer om de Glasgow ambities te bereiken?
NBTC, CELTH maar ook onder meer Merk Fryslân tekenden in november 2021 de Glasgow Declaration. Een initiatief van onder meer de UNWTO dat is gelanceerd tijdens de klimaattop COP26. Met de ondertekening van de verklaring ondersteunen deze toeristische instellingen de internationale klimaatdoelen: 50% minder CO2 in 2030 en een netto-uitstoot van (vrijwel) nul in 2050. Dat leidde tot meer klimaatacties. "NBTC en CELTH hebben de afgelopen periode samen met vertegenwoordigers van overheden, DMO’s en bedrijfsleven gewerkt aan een position paper dat de weg naar klimaatneutraal toerisme voor de bestemming Nederland beschrijft. Dit initiatief is onderdeel van de actieagenda van de Taskforce gastvrijheidseconomie. Het document wordt tijdens de Toerisme Top 2022 gepresenteerd. Vanuit dit document stelt NBTC dit najaar een concreet actieplan waartoe we ons als organisatie met het ondertekenen van de Glasgow Declaration hebben gecommitteerd. Duurzaamheid is overigens al langer één van de strategische focuspunten in de activiteiten van NBTC. Dat betekent dat we binnen onze eigen invloedssfeer activiteiten initiëren die bijdragen aan het halen van duurzaamheidsdoelstellingen. Ook wij zijn begonnen met kleine stapjes. Zo reizen journalisten en influencers, die we met Nederland kennis laten maken, al sinds 2020 zo duurzaam mogelijk naar Nederland en is er binnen de bedrijfsvoering van NBTC expliciet aandacht voor het terugbrengen van de broeikasgasuitstoot. Oftewel ‘practice what you preach’.”
"Bij het ontwikkelen van de position paper merkten we dat er een behoefte is aan het delen van kennis en praktijkervaring rondom het onderwerp verduurzaming. We gaan hier invulling aan geven door met de sector een netwerk ‘klimaatneutraal toerisme’ op te zetten dat inspireert en waaruit concrete initiatieven ontstaan. Samen aan de slag.”
Wat is nodig voor een stevige verandering?
Het sijpelt er in het gesprek al langzaam tussendoor maar dan meldt Peeters kritisch, "binnen het toerisme is er veel behoefte aan kennis over wat er allemaal nodig is voor het oplossen van de klimaatproblemen en een model kan daarbij helpen.” In de resultaten van het onderzoek, de vier scenario’s en de bevindingen daaruit, zit een serious game met een aantal topmensen uit de sector niet in. Dat is jammer, want we hebben uit onderzoek geleerd dat een serious game veel invloed kan hebben op de manier waarop beleidsmakers denken. Hopelijk volgt dat in de toekomst toch een keer zodat je als professional in deze sector kunt ervaren hoe alles in elkaar grijpt en hoe lastig emissieverminderingen zijn. Dan zie je dat compensatie van je uitstoot van je hotel in Nederland met een extra stuk bos in Afrika uiteindelijk niet werkt. En het is nogal evident dat er weinig compensatie te halen valt bij anderen als iedereen in 2050 op nul zit. Zelfs in 2030 is dat al een groot probleem. "Met het model zie je wat je werkelijk nodig hebt voor een stevige verandering. Er is nog weinig begrip voor de integraties van toerisme en vervoer. Aannames zijn ook vaak verkeerd in de sector. Als de luchtvaart met 10 procent naar beneden gaat dan is het natuurlijk niet zo dat het hele toerisme ook met tien procent afneemt. In tegendeel, maatregelen in vervoer hebben weinig invloed op het aantal reizen dat mensen maken, maar vooral op bestemmingskeuze en vervoerskeuze. Veel toeristen zullen bij dure luchtvaart dichterbij huis blijven en vaker de auto of de trein pakken.” Dilemma’s genoeg. Het onderzoek levert wel een publieksvriendelijke uitleg op met 4 scenario’s die ook in R&T verschijnen. Peeters is benieuwd hoe dat zal gaan. Vier scenario’s doen vermoeden dat er echt vier verschillende paden zijn te bewandelen en dat is in deze casus mogelijk maar zeer beperkt het geval. "De verschillen in de scenario’s gaan wellicht niet groot zijn. Het helpt wel bij de bewustwording van wat er werkelijk nodig is.” Daarom een voorbeeld uit eigen land dat je tot nadenken zet. "Giethoorn was heel succesvol op de markt van de lange afstanden. Maar hoe blij moet je daar vandaag over zijn nu de klimaatproblematiek juist die lange afstandsmarkten onder druk zet? Moet je het als kleine Europese bestemming willen dat je massaal mensen uit China aantrekt?”
Travel Foundation, Ben Lynam: "Geen helder beeld over 2030”
Travel Foundation is een organisatie die op bestemmingen projecten opzet om toerisme duurzaam te bevorderen. Zij doen mee als partner in Envisioning Tourism 2030. Waarom? Ben Lynam: "We moeten het grote perspectief zien hoe toerisme zich kan aanpassen in een wereld met een lage CO2-uitstoot. Wat zal dat betekenen voor bestemmingen en voor reisbedrijven? Wie zijn de winnaars en wie de verliezers? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat dit goed gestuurd wordt, met een eerlijke transitie? Op dit moment is dat helemaal niet duidelijk. Er is geen overeengestemde visie voor toerisme hoe dat eruitziet in 2030. Dat is het jaar waarin we de emissies al moeten halveren, en in 2050 moet het terug naar nul. Ons onderzoek zal de kansen bekijken en de gevolgen, in de hoop dat we een positieve visie van toerisme ontwikkelen waar iedereen achter staat.”
Wil je Paul Peeters horen spreken? Kijk dan live of via de stream op 26 september naar de Toerisme Top 2022 bij de Floriade Expo (toerismetop.nbtc.events). Peeters is een van de panelleden in een discussie over toerisme, mobiliteit en natuurlijk ook over klimaat. Naast aandacht voor Perspectief 2030 is het klimaatdoel van de toerisme sector en het terugdringen van de opwarming van de aarde, het centrale thema.
