Omslag in het denken over jachthavens

Recreatie op en aan het water is geliefd. Jachthavens kunnen daarin een ware hub zijn voor gasten. Wordt het tijd dat beleidsmakers vernieuwingen doorvoeren in de bestemmingsplannen? Een gesprek hierover met Jappe Eggink en Klaas van Erp van Maas recreatie bedrijfsmakelaardij.

Nederlanders zoeken graag het water op. Even een paar uurtjes zwemmen, fietsen en wandelen langs het water. Het bezoek van horeca aan het water is populair. Of toch weer een sup huren voor een tochtje of om met de kids lekker mee in het water te spelen. Water is in Nederland overal en het is geliefd in het vrijetijdsgedrag. De jachthaven anno 2022 is nog steeds met het gezicht gekeerd naar het water want het is toch vooral een plek waar je de boot aan de steiger legt. Maar mensen willen ook verblijven op het water. Die jachthaven kan een volledig bedrijf worden voor de recreant die graag zijn vrijetijd op en aan het water doorbrengt. Die ontwikkeling komt op gang maar er zijn ook een paar echte hindernissen waar hulp bij nodig is.

Jappe Eggink, makelaar in recreatief vastgoed en de expert bij Maas in jachthavens: "De recreant ziet de jachthaven al als de camping met verblijf op het water. Dat zie je ook wel bij de ondernemers, de jachthaven is niet alleen maar de parkeerplaats voor boten. Bij de huidige kopers van jachthavens gaan de ondernemers ook sups en fietsen verhuren. Oh ja, er kan nog veel meer, de jachthaven kun je nog uitgebreider maken in aantal functies. Maar de watersportsector staat niet bekend om zijn innovatie.” Klaas voegt daar een opmerking over het dna van de watersportondernemer aan toe. "De watersportondernemer is niet persé een recreatieondernemer. Zij kijken vooral naar de kraan die ze nodig hebben om schepen uit het water te tillen. De waterspuitlocatie moet goed zijn. Dat is allemaal techniek en die softe kant voor de beleving die is niet zo aanwezig.”

"De watersportondernemer is niet persé een recreatieondernemer”

Ondertussen is de consument wel veranderd. Wie in de coronajaren over het water keek zag overal bootjes. Vooral de sloep werd goed verkocht. Op sommige rivieren werd het file varen. De Nederlander ontdekte onder druk van de coronamaatregelen weer eigen land, inclusief alle mogelijkheden om heerlijk te varen. Verschillende ondernemers voegen meer functies toe aan hun haven. Onder meer hebben enkele jachthavens binnenzwembaden voor de gast. Jappe Eggink en Klaas van Erp juichen vernieuwingen toe omdat met extra functies ook nieuwe doelgroepen de jachthaven leren kennen. Ze vatten het samen met "extra reuring in de tent”. Dat kan er ook toe leiden dat die nieuwsgierige huurder van een sup toch een bootje of nog iets groters overweegt. Als de klantencirkel bij de bestaande eigenaren blijft, is het moeilijker om nieuwe producten of diensten te verkopen. Jappe, duidelijk de man met de meeste ervaring in de watersportsector geeft wel een waarschuwing af aan ondernemers. "Kijk wie je doelgroep is en kijk of jouw locatie daarvoor geschikt is. Een vertrekkershaven is niet zo goed geschikt voor extra beleving. Maar er zijn een massa locaties in Nederland waar het wel kan. Ga aan de slag.” Klaas voegt toe: "Innovatie en vernieuwing bij een jachthaven is niet in een paar woorden te vangen. Je locatie moet toegevoegde waarde hebben. Kijk een boot stallen kan bijna overal maar je locatie moet passen bij je plan om extra beleving toe te voegen.” Extra beleving past niet altijd bij de locatie. Als het achterland van de haven niet per se toeristisch is, dan kan een specialisatie in full service voor juist de fanatieke zeiler of toervaarder beter aanslaan. Doelgroepen van fanatieke watersporters kunnen op die plek goed bediend worden. "Je kunt beleving niet half doen,” aldus Jappe. In Dinteloord is het wel geslaagd door de toevoeging van een vijftiental camperplaatsen. Dat past bij die locatie bij de beleving van het water. Klaas heeft nog een lichtend voorbeeld, IJsseldelta Marina in Hattem. "Dat was altijd een servicepunt voor boten en het bood een winterstalling en nu ligt er een aantal houseboats (5 waarvan 3 aan de kade liggen en met 2 kunnen gasten varen) zijn camperplaatsen (20) gemaakt en dat is een schot in de roos.”

Bestemmingsplan zit in de weg

Als redactie blijven we doorvragen over die vernieuwing. De voorbeelden zijn inspirerend maar het is nog allemaal relatief klein. En dan komt om de hoek waarom dat is. Alle beleidsmakers kunnen zich dat aantrekken. Het bestemmingsplan laat de hubfunctie van een jachthaven als een breed waterrecreatiebedrijf niet altijd toe. Je ziet niet veel verblijfsaccommodaties omdat het vaak niet mag. "Het is een beetje een grijs gebied maar de meeste gemeenten gedogen wel enkele house boats bij een jachthaven. Gemeenten zien wel dat het aantrekkelijk kan zijn voor de haven en de ondernemer maar in sommige bestemmingsplannen mag het niet.” Als je een echte recreatieve en gastvrije hubfunctie van een jachthaven wilt maken moet de weg daar naartoe geopend worden in de bestemmingsplannen door bijvoorbeeld horeca, verblijf en bouwwerken toe te staan. Jappe: "Samen met adviseur Rob Vrolijks hebben we wel eens een presentatie gegeven bij een gemeente om houseboats bij een haven te leggen. Als je er een aantal legt, ja, dat gaat nog wel. Maar als je er twintig legt, dan ligt het gevoeliger.” Bij beide makelaars heerst het gevoel dat de trend naar meer beleving en accommodatievormen bij jachthavens goed kan bij het publiek maar dat overheden nog niet klaar zijn voor die omslag.

"De investering is laag en de beleving is 100%”

Veel beleving tegen een lage investering

Als je gemeente nog niet aan de slag gaat met nieuwe bestemmingsplannen hoeven ondernemers niet stil te zitten. Jappe komt met voorbeelden uit Denemarken. "Zo een relaxed land om vakantie te houden.” Als zeiler heeft hij daar vaak de zee en de meren verkend en hem viel op hoe makkelijk je extra beleving kunt toevoegen tegen praktisch nul euro kosten. Dat is wat overdreven maar het gaat om geringe bedragen. Beleving is het toverwoord op en rondom het water. Blijkbaar gaat liefde voor een land door de maag want dat is het eerste wat in deze makelaar opkomt. "Denen zijn zulke prettige mensen. Overal bij recreatieve plaatsen en bij jachthavens zijn er plekken gemaakt waar je kunt barbecueën. Dat is leuk, en het is heel gezellig. Je ontmoet anderen. Ze doen daar wat slims bij. Bij veel bbq-plekken vind je een gratis tuinkruidentuintje. Je komt daar met je vlees en groenten en je wilt dat extra smaak geven. Je loopt naar het tuintje en je plukt daar de kruiden. Zo een plek brengt mensen bij elkaar. Dat brengt sfeer en het klopt meteen.”

Tip twee is een bekend gegeven uit de recreatie. Maak uitkijkpunten. "Jachthavens hebben meestal wel ergens een steiger liggen waar vanaf je een prachtig uitzicht hebt. De Denen gebruiken dat. Leg bijvoorbeeld twee steigers tegen elkaar. Maak mensen duidelijk dat je daar van het uitzicht mag genieten. Dat is toch prachtig. De kosten zijn laag maar de beleving van een uitkijkpunt is hoog.”

Bij de meren heeft Jappe een educatief idee opgedaan. In een aantal natuurgebieden kan je bij de haven een pilon ophalen. Die draai je om en dan kunnen de kinderen naar krabbetjes en ander onderwaterleven zoeken. Je ziet dat daar heel veel en enthousiaste kinderen zijn die de natuur leren kennen.” Met een kleine ingreep krijgen de kinderen ook een leuke tijd bij de havens.

"Je kunt beleving niet half doen”

Wat kost weinig en levert veel kampeerplezier op? Marnemoende is daarin het antwoord. De bekende recreatieplek heeft iets heel simpels en dat pakt goed uit. "Marnemoende heeft vijf kampeervlotten in het water gelegd. Je neemt je eten en drinken mee en je kan er alleen per kano naartoe. De investering is laag en de beleving is 100%,” meldt Jappe. Maar er zijn op deze locatie meer manieren om te overnachten. Bij dit bedrijf bij IJsselstein zijn er aan het water ook zeven verharde camperplaatsen en acht onverharde op het gras. Vlak bij het water staan ook nog twee duurzame trekkershutten, de Trek-In. Een opvallende verschijning is het Dobberhuisje (1x) dat zelf water verwarmt via een zonneboiler.

Leuke voorbeelden maar eigenlijk doen Jappe en Klaas een oproep aan gemeenten om het beleid te verbeteren. Het is nu vooral een grijs gebied met veel onduidelijkheid. Iemand mag wel op zijn boot overnachten maar een jachthaven mag meestal geen vaste bouwwerken plaatsen waarin overnacht kan worden. Houseboats worden soms gedoogd als het om enkele boten gaat. Aan de andere kant zijn er enkele vakantieparken in Nederland die houseboats verhuren en die scoren doorgaans hoog bij gasten. Beiden vinden het belangrijk dat de landschappelijke kwaliteit goed wordt bewaakt maar een haven kan zoveel meer plezier bieden aan gasten. Klaas verwijst naar een basisvoorwaarde om de kans van slagen zo groot mogelijk te maken. Klaas heeft daarbij een advies voor ondernemers die deze omslag willen maken: "Zorg ervoor dat mensen elkaar kunnen ontmoeten.” Maar de bal ligt toch vooral nu eerst bij de beleidsmakers. Kleine projecten gedogen klinkt leuk maar voor een echte ontwikkeling van leisure bij en op het water is helderheid in beleid nodig.