Bestuurlijke winst halen uit Hanzejaar

Zwolle zet in het Hanzejaar een spectaculair Panorama neer op het hoogste punt van de stad. Maar hoe ervaart de kleine Hanzestad Hattem dit themajaar? Hoe veranderen de steden door het Hanzejaar 2023. In gesprek met wethouder Monique Schuttenbeld (Zwolle) en communicatie- en organisatiemedewerker Saskia Lammerts (Hattem).

Marc Gerlings
Foto’s: Foto Panorama van Burowit. Foto beleving Panorama van Quinn Broers. Foto’s Dikke Tinne van gemeente Hattem.

Een prachtige Panorama attractie met historische beleving is in de stad gebouwd. Wat doet dat met de stad en de inwoners?

Monique Schuttenbeld: "Dat doet heel veel met de stad. Iedereen is razend enthousiast over deze beleving. Het is een mooie combi van het uitkijkpunt over Zwolle en bij de experience krijg je de geschiedenis van de Hanze mee. Je wordt verleid om ook die geschiedenis mee te pakken en de stad te bekijken. Het is prachtig gedaan door Mr. Beam (uitvoerder van de beleving, red.). Interessant en leuk voor jong en oud.”

Het Hanzejaar lijkt nationaal niet zo sterk op de radar te staan. Stoort dat de ontwikkeling van het jaar?

"Nee dat stoort niet. De Hanze is een onderdeel van de canon van Nederland. Een belangrijk onderdeel van onze geschiedenis. Het is geen probleem dat het nationaal niet zo prominent op de radar staat. Voor ons is het belangrijk daarom organiseren we met de 9 Hanzesteden dit jaar het Hanze themajaar. Rond 1600 ging het Hanzeverbond ter ziele. In 1980 heeft Zwolle het initiatief genomen en de Hanzesteden uitgenodigd om de Hanze nieuw leven in te blazen. 44 steden waren aanwezig en daaruit is de Nieuwe Hanze ontstaan. De samenwerking binnen de Hanze krijgt weer nieuw leven. Zwolle is in 2030 weer aan de beurt als gaststad voor de internationale Hanzedagen. De Hanze leeft heel erg in de circa 200 Europese Hanzesteden. Dat vind ik echt belangrijk. Er is opnieuw verbinding van de steden met Hanzewaarden, zoals voor elkaar zorgen, dat zijn thema’s die actueler zijn dan ooit. We zorgen met de steden voor gelijke kansen, dat zijn de onderdelen die opnieuw weer heel belangrijk zijn, voor burgers en ook ondernemers.”

Creatieve concepten zijn ontwikkeld, zoals het Panorama en de 24 uur Hanze culturele activiteiten in de Hanzesteden. Hoe zijn die creatieve ontwikkelingen in gang gezet?

"Hanzesteden Marketing in samenwerking met 9 Nederlandse steden zette de concepten op, dat is de kapstok. In Zwolle is onder andere Lian Duif aan de slag gegaan met een Zwols programma (Duif is onder meer bekend van het Themajaar Jheronimus Bosch uit 2016). In de aanloop is veel gepraat met het culturele veld. Er zijn diverse subsidieregelingen uit gezet. Vervolgens is een projectleider en zijn diverse producenten aan de slag gegaan. We hebben nu honderden activiteiten in Zwolle. Om heldere keuzes te maken hebben we 3 hotspots aangewezen en dat is 1. de binnenstad met o.a. Panorama Hanze in en op de Grote Kerk en de satellieten (in Stadsmuseum Anno, de Sassenpoort, de Peperbus en de Schepenzaal) en 2. het festivalterrein Hanze Art Station dat alle dagen (sport)activiteiten en cultuur biedt en 3. Harculo met onder andere de Koelwaterhal. Bij Harculo aan de IJssel, waar we 600 woningen gaan bouwen voor de stad, is de voormalige koelwaterhal ingericht als expositieruimte en daarnaast is er de IJsselbiënnale. Dat loopt heel erg goed.”

Wat vindt u zelf het mooiste onderdeel van het jaar?

"De Panorama Hanze, want het is heel toegankelijk voor een breed publiek. Maar ook de openingsavond van ons Zwolse Hanzejaar over de Nedersaksische taal vond ik prachtig. Deze taal is de taal van de Hanze en gaat helemaal door van onze regio naar het Noorden van Europa tot aan Rusland. Dat raakte mij wel omdat het onze identiteit is.”

"Het Hanzejaar is een heel leerzaam proces”

Wat betekent het Hanzejaar voor de beeldvorming van Zwolle?

"Het beeld van de Hanze verandert, dat merk ik. De stad verbeeldt met de Hanze zeker niet alleen maar de historie. Je kan op een historische manier naar de Hanze kijken, maar we willen ook de nieuwe Hanze laten zien.” De wethouder wijst als voorbeeld naar het nieuwe festivalterrein Hanze Art Station in de Spoorzone, bij het station als innovatie door het Hanzejaar. "De lange lijn van historie naar de toekomst ondersteunen we met een leerstoel Hanze die opgericht wordt om de Hanze verder te onderzoeken. Er valt nog veel te onderzoeken. Daar gaan we ook meer van horen. Nu zijn er 2 PhD-kandidaten aan het werk en ik ben erg benieuwd wat dit gaat opleveren.”

Dit jaar kan ook helpen in het verwerven van de titel ‘Culturele hoofdstad van Europa’. Lukt dat?

"Dat weet ik nog niet. Eerst ligt er de opdracht om een go of no-go te geven voor het bid op Culturele Hoofdstad van Europa in 2033. Daarbij betrekken we de ervaringen met dit themajaar, dat doen we aan het einde van dit jaar. Met het Hanzejaar krijg je veel meer gevoel bij de invulling van die titel Culturele Hoofdstad. Ik zou het heel mooi vinden als Zwolle dat gaat doen, maar ik kan nog niet zeggen of dat gaat lukken. Voor 2030 hebben we ons eerst verbonden aan de internationale Hanzedagen, die gaan we zeker organiseren.”

Hoe belangrijk is het historische decor voor de moderne bezoeker?

"Dat is enorm belangrijk. Je hebt niks aan alleen het historisch decor, maar ook niet aan iets moderns wat nog niet goed gesetteld is in de stad. De hedendaagse bezoeker, zoals we die kennen uit het boek ‘De aantrekkelijke stad’, vindt de monumenten en erfgoed belangrijk, maar ook dat er wat te doen is. Echt belangrijk is dat je dat op een vernieuwende manier doet. Het Hanze Art Station, de Panorama Hanze die op een interactieve manier historie en activiteiten biedt laat zien dat het vernieuwend kan.

Bestuurlijke winst behaald?

"Heel belangrijk is de winst vanuit mijn bestuurlijke rol. Je begint en je gaat met elkaar aan de slag met het jaar. Je hebt in no-time ook in beeld waar het niet goed gaat. Het werd duidelijk, we missen een duidelijke infrastructuur in het kader van evenementen. We hebben geen evenementenbureau om dat aan te pakken. Willen we Culturele Hoofdstad worden, dan hebben we zo’n bureau en een goede infrastructuur heel hard nodig. Het Hanzejaar is een heel leerzaam proces.”

Nog geen 9 kilometer zuidelijk ligt de kleine Hanzestad Hattem. Hoe kijkt Saskia Lammerts halverwege het Hanzejaar naar de ontwikkelingen.

Saskia, wat vind je zelf het mooiste onderdeel van het jaar?

"Wij kijken erg uit naar het Dikke Tinne Festival op zaterdag 9 september. Het is al weer een paar jaar geleden dat Hattem dit Middeleeuwse festival kon organiseren. In het Hanzejaar wordt dan ook extra uitgepakt. De stad wordt omgetoverd tot de vesting die zij in de Middeleeuwen was. Winkeliers en inwoners tooien zich in kleding uit die tijd. Een toneelgroep voert het straattheater ‘De kooi van Wassenaer’ op. Ook de burgemeester en de wethouders spelen hierin een rol. Dit spektakel wordt mede mogelijk gemaakt door veel vrijwilligers, dat maakt het extra mooi.”

"Dat is een van de unieke evenementen in Hattem. Daarnaast zijn er evenementen die in álle Hanzesteden georganiseerd worden, en die zeker het bezoeken waard zijn. Op 14 oktober 24H Hanze en museumnacht en in de laatste week van december Kleur de Hanze, lichtprojecties op een beeldbepalend gebouw. In Hattem is dat op het Middeleeuwse stadhuis.”

Wat betekent het Hanzejaar voor de beeldvorming van Hattem?

"Het Hanzejaar is er op gericht om extra bezoekers naar de steden te krijgen en inwoners, ondernemers, verenigingen en instellingen in de stad te verbinden, te activeren en trotser te maken. Hattem is een kleine Hanzestad, maar doet qua sfeer en decor zeker niet onder voor de grotere steden. Ook hier is de unieke historische charme voelbaar en zichtbaar in architectuur en cultuur. Misschien staat Hattem niet direct bovenaan je bucketlist van steden om te bezoeken, maar dat is waarschijnlijk omdat je er niet van gehoord had. Onbekend maakt immers onbemind. Door dit jaar samen met de andere Hanzesteden actief in te zetten op de Hanze versterken we de naamsbekendheid en het imago van Hattem als een aantrekkelijke bestemming voor zowel toeristen als dagjesmensen. Wij hebben onze inwoners, ondernemers, verenigingen en instellingen actief betrokken bij de organisatie en het succes van het Hanzejaar. We merken dat de gemeenschapszin en het gevoel van saamhorigheid hierdoor sterker is. Voor bezoekers is die saamhorigheid ook merkbaar.”

Zwolle heeft geïnvesteerd in een Panorama inclusief beleving. Wil je dat ook in Hattem of wil je juist een andere bezoeker bedienen?

"De grote evenementen in bijvoorbeeld Zwolle passen bij een stad met die omvang. Hattem staat bekend om zijn kleinschalige karakter en charme. Grootschalige evenementen en attracties passen niet bij de identiteit en schaal van Hattem. Dit betekent uiteraard niet dat wij geen unieke en aantrekkelijke belevingen bieden aan bezoekers. Wij kiezen ervoor om onze eigen unieke kenmerken en sterke punten te benadrukken. In plaats van te proberen te concurreren met grotere steden zoals bijvoorbeeld Zwolle, richten wij ons op het aanbieden van meer intieme en authentieke activiteiten en evenementen. Wij hebben er specifiek voor gekozen om de initiatieven uit de samenleving te laten komen. Die initiatieven zijn gekoppeld aan de agenda van Visit Hattem. Naast het verstrekken van toeristische informatie coördineren zij ook de organisatie van evenementen in Hattem. Zo zijn er activiteiten en evenementen op gebied van muziek, kunst en sport. Ook zijn er het hele jaar door ambachtelijke workshops. In de musea vind je speciale thema exposities. Er is voor elk wat wils op het gebied van cultuur, historie en natuur.”

In het handboek over het Hanzejaar is ook een duidelijk deel geschreven over ‘legacy’. Hoe zie je dat nu we halverwege zijn in het Hanzejaar?

"Eén van de belangrijkste Hanzewaarden uit de Middeleeuwen was samenwerking. En dat is nog steeds de kracht in de Hanzesteden. In de aanloop naar het Hanzejaar hebben de Hanzesteden nauw samengewerkt om elkaar te inspireren en een mooi overkoepelend programma neer te zetten. Op die manier komen ook de kleinere Hanzesteden, zoals Hattem, aan bod. Samenwerking en verbinding is overigens niet alleen van toepassing op het Hanzejaar. Op het gebied van recreatie, toerisme en economie zoeken de Hanzesteden elkaar altijd op.”

"Op het gebied van recreatie, toerisme en economie zoeken de Hanzesteden elkaar altijd op”

Hoe belangrijk is het historische decor voor de moderne bezoeker?

"We willen laten zien dat de Hanze nog steeds springlevend is. Historie, cultuur en erfgoed zijn absoluut niet saai. In de historische panden zijn tegenwoordig moderne winkels en bedrijven gevestigd. Het stadhuis van de gemeente Hattem bijvoorbeeld dateert grotendeels uit de 16e eeuw. Met moderne oplossingen zijn verschillende panden samengevoegd tot onze huidige moderne werkplekken, zonder afbreuk te doen aan de historische kenmerken, en daarmee het verhaal, van de panden. Via de Hanze Walk of Fame kun je een interactieve wandeling met je smartphone langs de historische panden maken. Bekende Hattemers vertellen je verhalen van toen, die met Augmented Reality tot leven komen.”

"Het enthousiasme van de inwoners en verenigingen bij het organiseren van de activiteiten en evenementen maakt dat het Hanzejaar voor ons nu al geslaagd is.”