Marketing Zaanstreek wil meer spreiding

De Zaanstreek is met name bekend vanwege de aanwezigheid van iconen zoals de Zaanse Schans en het Inntel-hotel in Zaandam. Het gebied heeft veel meer te bieden. De uitgestrektheid van het gebied zorgt daarbij wel voor uitdagingen. Evenals het feit dat er nog veel verborgen parels zijn die alleen door samenwerking goed over het voetlicht kunnen worden gebracht. Anneke Wijdogen-Vis van Marketing Zaanstreek vertelt over hoe ze deze uitdagingen wil oppakken.

Auteur: Peter Bekkering | Foto’s: Marketing Zaanstreek. Foto Inntel hotel Zaandam door Mike Bink

Anneke Wijdogen-Vis (41) komt van oorsprong uit de Zaanstreek. Ze woonde er vanaf haar tweede en groeide op in een houten huisje in Zaandam. Op haar zeventiende vertrok ze naar Maastricht om daar de hotelschool te doen. Daarna was ze jarenlang werkzaam op sales- en marketingafdelingen in de hotellerie. Voordat ze in februari 2020 overstapte naar Marketing Zaanstreek was ze ruim vierenhalf jaar director of sales bij Corendon Hotels & Resorts. In de loop van die periode was Wijdogen-Vis al teruggekeerd naar de Zaanstreek. Ze woonde eerst in Krommenie en inmiddels alweer tien jaar in haar eigen houten huisje in Zaandam. Lachend: "Ik heb het Zaanse DNA waarschijnlijk van jongs af aan meegekregen.”

Destinatieverkoop

Wijdogen-Vis merkt dat veel van de ervaringen die ze heeft opgedaan in de hotellerie – "Focus op toerisme, zakelijke bezoekerseconomie, evenementen en op de saleskant op de nationale en internationale markt” – samenkomen bij de destinatieverkoop in haar huidige functie. "Als je sales doet bij een hotel verkoop je ook eerst de destinatie en dan pas het hotel. Je kijkt namelijk naar wat een locatie aantrekkelijk maakt, zoals toerisme, cultuur en erfgoed.”

Er is nog meer dat haar bekend voorkomt. "In de laatste jaren bij de hotellerie heb ik me meer beziggehouden met de relaties onderling en heb ik vanuit het NBTC meegeschreven aan Perspectief 2030. Ook zat ik in het hoteloverleg Haarlemmermeer. Daar zit ik nu weer in, maar nu in de Zaanstreek vanuit mijn rol bij Marketing Zaanstreek.” Wijdogen-Vis vindt het prachtig dat ze zich nu mag inzetten voor haar eigen leefomgeving: "Het is een gebied waar ik me prettig en thuis voel, ik ben eigenlijk een natuurlijke ambassadeur voor de Zaanstreek.”

"Doordat wij te maken hebben met een uitgestrekte Zaanstreek als verbinding van één stad met verschillende dorpen liggen het cultureel aanbod en de podia ook verspreid.”

Wijdogen-Vis begon bij Marketing Zaanstreek aan de vooravond van corona: "Dat was een interessante periode om te starten. Alle ondernemers moesten sluiten, de bezoekbare plekken waren tijdelijk niet bezoekbaar en omdat ook de eigen VVV-winkel dicht ging ervoeren we de uitdagingen ook zelf. Gelukkig zijn we echt een city marketingorganisatie, wat inhoudt dat we ons niet alleen richten op de toeristen maar ook op de Zaanse inwoners. We waren al voor corona bezig met een ‘Shop Zaans’-campagne en konden tijdens corona dat lokaal kopen en beleven snel weer oppakken en extra uitdragen. Inmiddels zijn we gelukkig alweer een tijdje bezig met alle partners om te werken aan het weer aantrekkend toerisme.”

Anneke Wijdogen-Vis.

Zakelijk toerisme onderbelicht

Op 28 mei was er een bijeenkomst voor de zakelijke markt. "Je merkt dat het zakelijk toerisme nog erg onderbelicht is in de Zaanstreek. Terwijl er wel partijen zijn die daar profijt van hebben. Dat zijn parels maar er is nog weinig onderlinge synergie. Een voorbeeld is Taets Art and Event Park, een prachtige industriële locatie waar mooie evenementen en internationale conferenties plaatsvinden. Daar is lokaal echter weinig van zichtbaar. Dat is jammer want we willen ook de spin-off van die evenementen voor de Zaanstreek stimuleren en kijken of Zaanse ondernemers bij zulke evenementen kunnen ondersteunen.”

Marketing Zaanstreek kreeg bij de bijeenkomst de vraag wat de Zaanse positionering is in de zakelijke bezoekerseconomie. "Zaandam is onderdeel van de Metropoolregio Amsterdam. Er werd gevraagd in hoeverre we met behoud van ons Zaans DNA meekonden in de internationale positionering. Maar ook hoe we ons in Nederland steviger op de kaart kunnen zetten. Het draait eigenlijk allemaal om de zichtbaarheid van de Zaanstreek als aantrekkelijke locatie voor de zakelijke markt. Daarom willen de aanwezigen graag een platform voor ondernemers die op die markt actief zijn. Marketing Zaanstreek zou daarbij een one stop shop moeten zijn voor partijen die hier een evenement willen organiseren en een verbindende rol moeten vervullen tussen de partners die op de zakelijke markt actief zijn.”

Wijdogen-Vis heeft wel een verklaring waarom Marketing Zaanstreek deze rol voorheen niet oppakte. "De zakelijke bezoekerseconomie zit niet belegd in de opdracht van de gemeente. Onze KPI’s zijn daar ook niet op gericht. Omdat we echter zagen dat de behoefte, met name vanuit de hotels, er wel was, hebben we toch de handschoen opgepakt om de vraag van onze partners te ondersteunen.” Naar aanleiding van de bijeenkomst gaat Marketing Zaanstreek nu een strategie schrijven. Bovendien wordt geïnventariseerd wat de meerwaarde en de economische impact voor de streek is van zulke evenementen. "Als die af is, komen we met deze partners opnieuw bij elkaar en dan hangen we er smart doelstellingen en een concrete planning aan. De inventarisatie dient dan als nulmeting.” De strategie wordt naar verwachting voor de zomer aan de partners voorgelegd en in het najaar van 2024 wil Marketing Zaanstreek de eerste stappen gaan zetten.

Zaanse industriecultuur

De gemeente Zaanstad – in 1974 ontstaan door samenvoeging van de gemeenten Assendelft, Krommenie, Wormerveer, Westzaan, Zaandijk, Koog aan de Zaan en Zaandam – bestaat dit jaar 50 jaar. Er is expliciet gekozen om dat voor, door en met Zaankanters te vieren, zegt Wijdogen-Vis. "Daarbij brengen we onder meer verhalen bij elkaar over de historie van Zaanstad, over waar Zaanstad nu staat en waar Zaanstad over 50 jaar wil staan. Vele verenigingen, instellingen en ondernemingen dragen bij aan dit feestelijke jaar. Zo gaat het architectenplatform bijvoorbeeld in gesprek met inwoners over de verstedelijkingsopgave en de iconische Zaanse panden. Als Marketing Zaanstreek streven we naar een goede spreiding van alle activiteiten om zo inwoners te inspireren eens een dorp verderop te kijken.”

Als Wijdogen-Vis kijkt naar de toeristische profilering van de Zaanstreek als geheel regionaal, nationaal en internationaal komt ze als eerste bij het verhaal van de Zaanse industriecultuur. "Die cultuur die uit het Zaanse DNA naar voren komt is erg bezoekbaar. Dat geldt voor de molens op de Zaanse Schans en daarbuiten, maar ook voor het herbestemde fabriekserfgoed. Zo zitten we zelf met ons kantoor in de oude chocoladefabriek van Verkade. In dat pand zit nu ook een versmarkt, een restaurant en een bibliotheek. Het is echt een functiemenging van kunst, cultuur, bedrijfsleven en horeca.” Verkade is daarmee een Zaanse Smaakmaker. Daarvan zijn er nog meer: "We hebben hier Lassie, Duyvis, Honig, de Zaanse Mayonaise en de Zaanse Mosterd. Allemaal bedrijven uit het foodcluster dat hier is ontstaan en nog steeds actief is. Zo hebben we hier nog altijd een van de grootste cacaoverwerkende industrieën. De verhalen over die bedrijven – de geschiedenis maar ook de verduurzaming, dus opnieuw verleden, heden en toekomst – gebruiken we als Marketing Zaanstreek om de bezoekbaarheid te stimuleren, bijvoorbeeld via fietstochten. Daarbij vertellen we ook trots dat hier de krukas is uitgevonden, waardoor molens hout konden zagen en de Zaanstreek internationaal een van de grootste houtdistributeurs en schepenbouwers werd. Vervolgens maken we de link met de toekomst. Vanwege duurzaamheid en CO2-opname willen we steeds meer met hout gaan bouwen en dat past weer perfect bij het Zaanse DNA en de Zaanse huisjes.”

De Zaanstreek vanaf het water

De Zaanstreek is een uitgestrekt gebied, waardoor het geschikt is om te wandelen en te fietsen. Tegelijkertijd is er ook De Zaan, die in het verleden, maar ook nu nog, een levensader van vervoer was en is, en nog altijd alle dorpen met elkaar verbindt. "Daaromheen zijn we bovendien gezegend met een aantal Natura 2000 gebieden. Zo ligt hier het grootste aaneengesloten veenweidegebied van Europa, het Wormer- en Jisperveld. Dat alles nemen we mee in campagnes waarin we laten zien hoe je het gebied vanaf het water kunt ervaren. Dat kan zijn in een sloep langs industrieel erfgoed, maar ook in een kano door het veenweidegebied.” Marketing Zaanstreek probeert daarbij ook ondernemers en producten aan elkaar te koppelen. "Zo hebben we een restaurant aan De Zaan gekoppeld aan een botenverhuurder.”

Verspreid cultureel aanbod

"Onze KPI is spreiding vanaf de Zaanse Schans organiseren.”

Op het gebied van kunst en cultuur ligt er een andere uitdaging, zegt Wijdogen-Vis: "We zijn geen centrische gemeente met een centrische binnenstad. Doordat wij te maken hebben met een uitgestrekte Zaanstreek als verbinding van één stad met verschillende dorpen liggen het cultureel aanbod en de (pop)podia ook verspreid. Je hebt het Zaantheater in het centrum van Zaandam. De poppodia zoals De Groote Weiver in Wormerveer en Flux aan de rand van Zaandam liggen echter op flinke fietsafstand. Daardoor komt er minder snel een groter publiek op af. Ook omdat je daar niet in het uitgaansgebied bent en het moeilijker is te combineren met horecabezoek.” Om ervoor te zorgen dat de poppodia meer publiek trekken, werkt Marketing Zaanstreek aan meer zichtbaarheid onder de voornaamste doelgroep, de jongeren. "Dat doen we onder meer samen met de gemeente in een cultureel platform. Wat verder goed gaat is dat de poppodia onderling meer met elkaar in gesprek zijn. Wij ondersteunen bijvoorbeeld met onder andere workshops sociale media, zodat ze ook zelf hun zichtbaarheid kunnen vergroten.”

Bijeenkomst zakelijke bezoekerseconomie. "Dat zijn parels maar er is nog weinig onderlinge synergie.”

Spreiding vanaf Zaanse Schans organiseren

Wijdogen-Vis ziet dat het toerisme weer enorm toeneemt. "De Zaanse Schans trok in 2019 2,4 miljoen bezoekers, tijdens corona daalde dat naar 550.000. In 2022 was het weer 1,3 miljoen en in 2023 weer bijna 2,4 miljoen. Daarbij zijn we ons ook bewust dat de Chinese markt nog niet terug is. We zien dat aantrekkend toerisme ook terug in het hart van Zaandam waar het Inntel Hotel het icoon is. Als Marketing Zaanstreek hebben we overigens niet de doelstelling om meer toerisme naar de Zaanstreek te halen. Onze KPI is spreiding vanaf de Zaanse Schans organiseren. Dat betekent dat we al een aantal jaren inzetten op een bredere profilering van de Zaanstreek als aantrekkelijk gebied om te bezoeken. De Zaanse Schans is daarin een onderdeel van de trekkerskracht, maar niet de enige trekker. Daar zit overigens wel een verschil in tussen de nationale en internationale markt. Bij die laatste categorie zijn mensen korter in de omgeving en willen ze de highlights zien. Daarbij mag de Zaanse Schans vanzelfsprekend niet ontbreken. Wat we wel doen is om op plekken waar men het gebied van de Zaanse Schans binnenkomt, zoals station Zaandijk Zaanse Schans, via ondernemers flyers verspreiden dat toeristen ook op alternatieve stations kunnen uitstappen. Ook werken we samen met EBS die het busvervoer van Amsterdam Centraal naar Zaanse Schans regelt. Zij inspireren toeristen in de bus met materiaal om ook elders uit te stappen.”

Wijdogen-Vis gelooft dat spreiding ook bij internationale bezoekers mogelijk is. "Natuurlijk doet een deel de highlights zoals Zaanse Schans en Volendam. Er is echter ook een toenemende groep die op eigen houtje de Zaanstreek weet te vinden, bijvoorbeeld via de goede trein- en busverbinding. Die groep kun je inspireren met de alternatieven die ik hierboven noemde.”

Daar komt bovendien iets bij. De Zaanse Schans is nog altijd een openbaar woon- en werkgebied. "We geven toeristen mee om daar respect voor te hebben. Er is bijvoorbeeld veel druk op de looproute station Zaandijk Zaanse Schans naar de Zaanse Schans. Dat kan op de weg gevaarlijke situaties opleveren. Daarom hebben we samen met de gemeente nu een campagne ‘blijf op de looproute lopen’. Verder proberen we vanaf de Zaanse Schans te gidsen met wandel- en fietsroutes.”

In juni is er een pilot van de erfgoedvereniging om te werken met toegangskaarten voor de verschillende musea en molens. "Dat is niet bedoeld vanwege de remmende werking, maar wel vanwege het onderhoud en het beheer. Dat moet ook bekostigd worden en momenteel is daar geen inkomstenbron voor.”

Bezoekersgedrag en bereikbaarheid

Marketing Zaanstreek heeft deels inzicht in het bezoekersgedrag. "We hebben vanuit het programma ‘Amsterdam beleven, Holland zien’ profielen, percentages en aantallen van mensen die de Zaanstreek bezoeken. Zelf zijn we begonnen in het stadshart van Zaandam bezoekersaantallen te meten. Zowel voor de Zaanse Schans als voor het Stadshart met het iconische Inntel hotel hebben we tools daarvoor. Daaruit komt enerzijds naar voren dat er een stijging in bezoekersaantallen is op de iconen-locaties Zaanse Schans en Inntel. Anderzijds is het op andere locaties nog onvoldoende. Bijvoorbeeld het Zaanbocht-gebied in Wormerveer: prachtig en uniek maar het trekt toch vooral regionale bezoekers en niet de nationale en internationale bezoekers. Om daar verandering in aan te brengen willen we kijken naar cross-overs en naar het passende type bezoekers voor dat gebied. Bovendien willen we aan de slag met de bereikbaarheid, want de alternatieve locaties hebben in sommige gevallen hetzelfde probleem als de eerdergenoemde poppodia. De afstanden tussen toeristische hotspots zijn vaak groot. Het HEMbrugterrein, met industrieel herbestemd erfgoed, is prachtig, maar ligt voor een hotelbezoeker in Zaandam wel op een flinke afstand.” Bereikbaarheid en ontsluiting is bovendien oorzaak en gevolg, zegt Wijdogen-Vis. "Zolang er beperkt bezoek is, zijn horecalocaties beperkt open. Daarmee wordt het voor een vervoersbedrijf niet rendabel om er structureel vervoer naartoe te regelen. Met behulp van data proberen we daar verandering in aan te brengen. Richting vervoersbedrijf en richting gemeente.”

Infographic

Wijdogen-Vis is drie jaar geleden begonnen met het inrichten van een infographic, waarbij verschillende toeristische data samenkomen. "Zo hebben we een onderzoek van Motivaction over hoe gekeken wordt naar de Zaanstreek en wat de iconen zijn die het meest bekend zijn en welke gebieden het meest bezocht worden. Andere onderzoeken kijken naar de herkomst van bezoekers aan de Zaanstreek, naar de hotel- en B&B-bezettingen en naar vervoersbewegingen. De infographic helpt ons om gesprekken aan te gaan en helpt ondernemers bij de doorontwikkeling van hun product en het zo genereren van meer traffic.”

"Integreer in een nieuwe wijk ook meteen leuke horeca en een openbaar park en besteed aandacht aan functiemenging in het gebied.”

Destinatiemanagement staat niet ter discussie in de gemeenten die naast Zaanstad bij Marketing Zaanstreek zijn betrokken, zegt Wijdogen-Vis: "De partners zien allemaal het belang van gezamenlijk optrekken en van een gezamenlijke profilering. We weten dat de Jisper Kerk en de Doopsgezinde Vermaning in Krommenie prachtig zijn, maar ook dat ze onvoldoende trekkracht hebben om het individueel op de kaart te zetten. Als onderdeel van Marketing Zaanstreek kunnen ze echter profiteren van een groter geheel.”

Doelgroep jongeren

Wijdogen-VIs merkt dat het erfgoed van bijvoorbeeld de Zaanse Schans en kerkjes niet aansluit bij de jongeren doelgroep, van 18 tot 30 jaar. Het winkel-, cultuur- en horeca-aanbod vinden ze daarentegen wel interessant. "Als jongeren een weekeindje weg willen, staat dit gebied bij hen op de radar. De stedelijke infrastructuur spreekt hen aan, net als de vernieuwende architectuur van bijvoorbeeld het Inntel-hotel. Dat laatste is echt een Instagrammable locatie. Wij zetten zulke iconen daarom ook bewust in bij de marketing richting jongeren. Verder hebben we in 2023 een promovideo gemaakt, die we hebben uitgezet op verschillende sociale mediakanalen en we maken veel videoprofielen vooral voor Instagram van bijzondere winkeltjes en horecagelegenheden.”

Landelijke overheid en Metropoolregio

Ondertussen heeft Wijdogen-Vis met Marketing Zaanstreek ook te maken met de landelijke overheid. Daarbij baren de plannen om de BTW te verhogen voor hotelovernachtingen haar zorgen. Ik denk dat je reizen en cultuurbeleving weer meer voor de elite gaat maken. Terwijl vrije tijd en recreatie belangrijk is voor het welzijn van iedereen. Daarbij gaat het om elkaar ontmoeten, inspiratie en ontspanning door kunst en cultuur en om recreatief bezig te zijn.”

Ze heeft nog een aandachtspunt. "We zijn ons er allemaal van bewust dat er meer woningen moeten komen. Richt de openbare ruimte in een nieuwe wijk dan wel zo in, dat het ook een ontmoetingsplek kan zijn en dat het zorgt voor meer synergie. Integreer in een nieuwe wijk ook meteen leuke horeca en een openbaar park en besteedt aandacht aan functiemenging in het gebied. Door dit te doen kan de bezoekerseconomie vanaf het begin meer bijdragen aan de lokale samenleving.”

Het heeft ook een preventieve werking, zegt Wijdogen-Vis: "Op een moment dat mensen niets meer kunnen doen, gaan ze zich meer opsluiten en moet je vervolgens als overheid meer geld uitgeven aan welzijn. Omgekeerd heeft de mogelijkheid voor mensen om wel recreatief naar buiten te kunnen gaan een positief effect op het geestelijk welzijn en de weerbaarheid van mensen.”

Wijdogen-Vis heeft ook een kritiekpunt richting de Metropoolregio. "Amsterdam is druk bezig om riviercruises te weren. Dat zorgt voor overflow naar de overige gebieden. Dat kan kansrijk zijn, maar het moet wel in goed overleg gebeuren. Wij zien in de Zaanstreek al de nodige riviercruisepassagiers komen. Dat biedt kansen, maar alleen als die passagiers ook een bijdrage leveren aan de lokale economie. Bijvoorbeeld door hier te consumeren bij de lokale horeca en hier attracties te bezoeken.”