Beleidsmakersdag 2024: Verduurzamen van jouw bestemming
De Beleidsmakersdag 2024 van NBTC stond in het teken van de verduurzaming van de bestemming. Volgens dagvoorzitter Anouk van Eekelen, Manager Bestemmingsmanagement, is duurzaamheid de grootste uitdaging van deze tijd: "Ik hoop dat we vandaag tips kunnen aanreiken hoe we morgen in de praktijk aan de slag kunnen.” Met als wegwijzers het Koersdocument ‘Op weg naar klimaatneutraal toerisme’ en de ‘Glasgow Declaration on Climate Action in Tourism’ werden de deelnemers op de duurzame congreslocatie Kas in Woerden volop geïnspireerd. "Verduurzaming is voor iedereen en alle sectoren belangrijk, we moeten elkaar dus opzoeken”, hield Van Eekelen de aanwezigen voor.
Het gedeelde belang staat voorop
De toeristische sector ziet sinds de publicatie van Perspectief 2030 groei niet langer als het belangrijkste doel en stuurt daar ook niet meer op. Toerisme wordt nu vooral gezien als middel voor de brede welvaart van alle Nederlanders. "Als NBTC kijken we vanuit het gedeelde belang van bezoekers, bewoners en bedrijven. We willen de impact van toerisme verbreden van enkel economische waarde naar ook ecologische en sociaal-maatschappelijke impact.” Uitdaging is nog wel het inzichtelijk maken van die nieuwe soorten impact.
Een andere uitdaging voor de bestemming Nederland is de sterke autonome groei van het Nederlands toerisme. Waar het binnenlands toerisme redelijk stabiel blijft, komt de groei vooral uit het buitenland en moeten we rekenen op 28,8 miljoen buitenlandse gasten in 2030. Nu zijn dat er zo’n 20 miljoen. Gelukkig komen veel buitenlandse toeristen uit de buurlanden en dat is door de relatief beperkte klimaatimpact van deze toeristen toch een beetje goed nieuws.
Dat er qua duurzaam toerisme aan de consumentenzijde nog veel werk aan de winkel is, bleek wel uit de raadpleging onder de deelnemers aan de dag. Op de vraag welke excuses ze zelf gebruiken om niet-duurzame keuzes te maken kwamen heel wat creatieve antwoorden: tijd, auto sneller, geen duurzaam alternatief, gemak, niet aan gedacht, lastig inregelen, druppel op een gloeiende plaat en ik compenseer het wel. Bijzonder waren de redenen dat op andere fronten het klimaat al flink werd geholpen zoals weinig vlees eten of geen kinderen nemen.
Wat kunnen we van het Rijk verwachten?
Beleidsmatig is voor de toeristische sector het huidige ministerie van Economische Zaken en Klimaat het meest relevant. Beleidsambtenaar Renske Klunder deelde de duurzame toeristische ambities van het Rijk met de aanwezigen. Op het moment van de Beleidsmakersdag was de portefeuilleverdeling van de nieuwe ministeries nog niet duidelijk. Het Hoofdlijnenakkoord wordt richting Prinsjesdag verder uitgewerkt. Uit de zaal werd aangegeven dat er een minister komt, Dirk Beljaarts, die naar verwachting affiniteit heeft met de gastvrijheidssector.
Op de vraag wat het ministerie doet op het onderwerp duurzaam toerisme gaf Klunder aan: "We focussen op het generieke mkb-beleid waar ondernemers uit de toeristische sector ook gebruik van kunnen maken. Het gaat hierbij - naast subsidies en regelingen - ook vooral om betere dienstverlening en heldere communicatie over verduurzaming. We hebben inmiddels 70 websites voor mkb’ers over verduurzaming.”
Cross-sectoraal en internationaal samenwerken
Klunder ziet toerisme als een cross-sectorale sector waar samenwerking met andere ministeries de laatste tijd is versterkt. "Vanuit CO2-reductiedoelen zijn diverse ministeries bij onze sector aangehaakt. Zo werken we bijvoorbeeld samen met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat rond duurzame mobiliteit.” Ook in Europa probeert Klunder samenwerkingen met andere domeinen op te zetten: "In Europa kijken we met like-minded landen of we toerisme bij het DG Mobility and Transport (DG MOVE) op de agenda kunnen zetten. In Nederland kijken we samen met NBTC en CELTH wat de KNMI-klimaatscenario’s voor gevolgen hebben voor toerisme.”
Stop met verantwoordelijkheidsverstoppertje spelen
De organisatie had Marnix Kluiters van de ‘Ecosofie Podcast’ en auteur van het boek ‘Duurzame Ambitie’ uitgenodigd voor een keynote. Kluiters hekelde het verantwoordelijkheidsverstoppertje dat zowel consumenten als bedrijven spelen. "In de transitie naar een duurzamere samenleving wijzen we vooral naar elkaar. Het bedrijfsleven zegt ‘we houden ons aan de regels’ en consumenten veranderen hun gedrag niet. Met dat verantwoordelijkheidsverstoppertje moeten we echt stoppen.”
Kluiters ziet onze planeet als een heel veerkrachtig systeem dat evenwel door een kleine verandering ingrijpend kan veranderen. Dat illustreerde hij met het verhaal van de kano en de kikker waarbij die laatste door op de peddel te springen de kano, waar de watersporter over de kant leunde, liet omvallen. "Op wereldschaal zien we dat door ijskappen die na eeuwen ineens in zee vallen en dieren die in groten getale uitsterven.”
Tipping point steeds dichterbij
Bij grote transities ziet hij drie patronen. Het eerste is dat systemen zich gaan optimaliseren. Zo wordt de luchtvaart iets stiller en schoner. Tegelijkertijd gaat de omgeving heel erg veranderen en komt er vanuit de samenleving steeds meer druk. Dat zien we bijvoorbeeld bij de luchtvaart die publicitair en beleidsmatig steeds meer in het verdomhoekje wordt gedrukt. Tot slot komen er ook alternatieven door technologische vooruitgang of doordat we anders gaan denken over zaken. "Als die drie bij elkaar komen, dan komt de tipping point steeds dichterbij.”
Alleen maatregelen van boven werken niet
Ondanks deze wat sombere bespiegelingen zit Kluiters niet negatief in de wedstrijd: "Ik geloof heel erg in kansen tijdens de transitie.” Maar het moet zeker niet alleen van bovenaf komen. "Meestal werkt dat niet. Kijk maar naar de protesten van de gele hesjes na accijnsverhoging in Frankrijk of het stikstofkaartje van Van der Wal. Die hebben de duurzame transitie eerder vertraagd dan versneld.” Kluiters pleit voor een diepgaande stap en dat is iets anders dan laaghangend fruit plukken. Om dat te illustreren, introduceerde hij drie soorten verandering:
- Van A naar Beter: Beter onze banden oppompen.
- Van A naar een andere A: Met de elektrische auto reizen.
- Van A naar Onbekend: Je weet niet weer je uitkomt.
Het gaat hem om de derde soort verandering: een diepgaande stap van A naar iets dat onbekend en ongewis is. "Ik wil jullie aansporen een reissector te maken die functioneert binnen de grenzen van de aarde maar wel een mooie beleving geeft. Daarvoor moet je vanuit verbeeldingskracht kijken naar duurzaamheid.” Als voorbeeld haalde hij een trektocht in Drenthe aan waar hij te voet van accommodatie naar accommodatie reisde en daar zelf vuur moest maken, water moest oppompen en het meegebrachte eten kon koken, want winkels waren in geen velden of wegen te bekennen. Dat is voor hem het echte reizen: "We nemen ons vluchtige leven mee op vakantie. Wil je in Spanje op het strand liggen en ook daar weer op je telefoon kijken”, vroeg hij het publiek retorisch. De hamvraag voor de sector en de reiziger is voor Kluiters hoe je de beleving intact kunt houden zonder de hele planeet over te hoeven reizen. "Daarvoor is de creativiteit van ondernemers essentieel maar die hebben wel de experimenteerruimte nodig van de overheid om dat te realiseren. We moeten meer denken vanuit kansen en minder vanuit risico want wat we nu doen is in ieder geval eindig.” Bemoedigend was dat je volgens Kluiters als sector niet alles direct 100% goed hoeft te doen. "Mensen inspireren elkaar en dan krijg je een soort vliegwiel.” Toch is hij ook realistisch: "Het is niet makkelijk om de boel in beweging te krijgen, maar beweging komt met wat frictie en dat hebben we ook nodig.”
Heel veel initiatieven in het land
Het plenaire programma werd afgesloten door Thijs de Groot die een rondje langs de duurzame toeristische velden maakte. En dan zie je dat er veel dynamiek is.
Transitie begint vaak met het besef dat er iets moet veranderen. Maar onderbuikgevoel alleen is niet genoeg. Die handschoen heeft NBTC samen met de Breda University of Applied Sciences opgepakt en de CO2-impact van 13 miljoen internationale bezoeken aan Nederland uitgerekend. Vliegen naar Nederland en in een hotel overnachten veroorzaakt kort door de bocht de meeste negatieve impact. Ewout Versloot: "Die inzichten laten glashelder zien op welke markten met weinig impact je jezelf kunt richten. Ik zou niet alle hotels willen omvormen naar campings, maar hotels kunnen wel kijken hoe ze meer kunnen verduurzamen.” Volgens Versloot zijn er steeds meer redenen om kritisch te kijken naar welke gasten je naar je bestemming wilt trekken.
Bij Marketing Drenthe gaven duurzaamheidsdiscussies Yvonne Cornax en haar collega’s heel wat hoofdbrekens: "Hoe dan?!, vroegen we ons altijd af.” Inmiddels hebben ze wel een idee. Ook de provinciale Agenda Recreatie en Toerisme voor 2024-2028 gaf veel richting. Zo moet tegen 2028 iedere Drent van toerisme en recreatie profiteren, zijn Drentse ondernemers in de recreatie- en toerismesector maatschappelijk gedreven en werken ze provinciebreed aan duurzaamheid, inclusie en natuurinclusief ondernemerschap. Cornax: "We zoeken nu naar kleine stapjes die bijdragen aan de langetermijndoelstelling. We hopen dat er over vier jaar een beweging tot stand is gebracht met 400 ondernemers die met duurzaamheid aan de slag zijn gegaan. Het moet vooral heel concreet en praktisch worden.”
Op het gebied van duurzame toeristische mobiliteit verwees De Groot naar het onlangs georganiseerde Tourism Mobility Forum waarvan CELTH de belangrijkste 15 take-outs van de dag publiceerde.
In Friesland werken ze in het project ‘Sliepen yn’a Takomst’ hard aan het circulair gastvrij bouwen van toeristische accommodaties. "Wat je zoekt is hoe je ondernemers aanzet”, vertelde Marjan Soepboer van Toerisme Alliantie Friesland. "Het project is gericht op de recreatieondernemers die we hebben gekoppeld aan lokale bouwers en architecten. Die hebben we gevraagd een bio-based recreatiewoning te ontwerpen. In september worden de concepten gepresenteerd.” Ze hopen dat er van de zeven ontwerpen vier daadwerkelijk worden gebouwd.
Een ander mooi project gaat over vraagsturing voor duurzame mobiliteit. Zo heeft NBTC een campagne in Duitsland om het gebruik van de trein te stimuleren. Zeven steden staan in de etalage en er is een meerjarige samenwerking met DB opgestart. "Het is heel simpel, maar niet eenvoudig”, hield De Groot de aanwezigen voor.
Ook de gloednieuwe Toolkit Leefstijlvinder Duurzaamheid werd in de schijnwerpers gezet. Met behulp van die toolkit kunnen ondernemers en bestemmingen zien hoe ze de zeven verschillende leefstijlen het beste kunnen stimuleren tot meer duurzaam gedrag.
VisitBrabant is druk met het internationale project Mona. Niet die van de toetjes, maar een project dat zich richt op MOdal shift, routing and nudging solutions in NAture areas for sustainable tourism. Wim Hofstede legde wat ze in Brabant doen uit in gewone mensentaal. "We herijken startpunten in het natuurgebied Loonse en Drunense Duinen. Door bijvoorbeeld de aanleg van een nieuw landschapspark of met nudging bezoekers naar een ander startpunt te verleiden.”
Leiden&Partners is dan weer druk met de First Mile Action waar ze regiobewoners willen verleiden zich tussen de kernen te laten bewegen met de fiets en het ov. Ook met zogenaamde Streekboxen willen ze duurzaamheid verder brengen en lokale ondernemers met korte ketens ondersteunen. Er zijn er samen met de DMO’s uit de regio inmiddels 2.500 Streekboxen met lokale producten verkocht. Thies Wolf: "Bij alle acties denken we nu na over het duurzame aspect en wegen we de klimaatimpact.”
Meer mooie cases kun je vinden op de website van NL Bestemmingsmanagement.
