Vechtdal meest toegankelijke regio van Nederland
Vechtdal Marketing schouder aan schouder met ondernemers
Op 30 september 2023 werd Vechtdal Vakantiepark geopend, het meest toegankelijke vakantiepark van Europa. Het is een nieuwe mijlpaal voor het project Zorgeloos Vechtdal waarbij partijen er sinds 2015 samen naar streven om het toeristisch-recreatief product in het Vechtdal steeds meer toegankelijk te maken voor iedereen, ongeacht handicap, zorgbehoefte of beperking.
Tekst: Peter Bekkering en Ton Vermeulen
Project Zorgeloos Vechtdal heeft sinds de start in 2015 vanuit Vechtdal Marketing samen met gemeenten en ondernemers veel aandacht gehad voor toegankelijkheid. Daarmee hebben de partijen er samen voor gezorgd dat het toeristisch-recreatief product in het Vechtdal steeds meer toegankelijk is voor iedereen, ongeacht handicap, zorgbehoefte of beperking. Rolf Halverhout, die als gebiedsmanager Vechtdal bij MarketingOost zo’n drie jaar bij het project is betrokken: "We hebben daarin de afgelopen jaren stapjes en stappen gezet en daar willen we verder mee.”
Vechtdal Kompas
Anieke van Wijnen, eigenaar van A NXT Level, herinnert zich hoe het ooit begon. "We hadden destijds, voor 2015, als Vechtdal Marketing de visie Vechtdal Kompas met een aantal onderscheidende pijlers waarop we de vrijetijdsbestemming wilden ontwikkelen met partners en ondernemers. Een van die pijlers was zorg maar daar gebeurde nog niet veel mee. Daarom wilden we inventariseren welke vragen er waren vanuit de markt en wat het huidige aanbod was. Daar kwam uit naar voren dat de vraag eigenlijk alleen maar toenam, maar dat mensen met een beperking eigenlijk niet of nauwelijks op vakantie gingen. Bovendien zagen we dat er in de regio best voldoende aanbod was, maar dat de ondernemers er vaak niet goed over communiceerden. Dat kwam ook door een imago-van de term zorgtoerisme waar we om die reden bovendien snel afscheid van hebben genomen. Ondernemers dachten dat ze daardoor allerlei mensen met een zware beperking op hun terras zouden krijgen en wilden reguliere gasten hier niet mee afschrikken.”
Meerjarig project
Uiteindelijk werd besloten om een meerjarig project op te zetten, Zorgeloos Vechtdal. "Daarbij was het uitgangspunt dat we de meest toegankelijke vrijetijdsbestemming van Nederland wilden zijn. Zodat iedereen, ongeacht beperking, kon meedoen aan bijvoorbeeld een overnachting, een dagje uit of een horecabezoek.”
Vechtdal Vakantiepark grootste toegankelijke vakantiepark van Europa
Op 30 september 2023 aan de vooravond van de Week van de Toegankelijkheid 2023 onthulde de onlangs overleden toegankelijkheidsambassadeur Rick Brink ‘Vechtdal Vakantiepark’ als grootste toegankelijke vakantiepark van Europa. De oppervlakte is maar liefst 665 vierkante kilometer, zo groot als het Vechtdal. In totaal hebben bijna 80 verblijfsaccommodaties, dagrecreatieve voorzieningen en horeca toegankelijk aanbod voor elke vakantiegast, ongeacht lichamelijke beperking, handicap of zorgbehoefte. Met een gastvrijheidslegioen van ruim 3500 medewerkers kan iedereen op een gastvrij onthaal rekenen.
Er is bewust gekozen om het ‘Vechtdal Vakantiepark’ te noemen. Rolf: "We willen het op een andere manier framen en laten zien dat het meer is dan een aangepaste bungalow. Mensen met een beperking zoeken namelijk net als anderen een samengestelde beleving.”
Bij dat alles wordt goed gekeken wie waarvoor verantwoordelijk is. Rolf: "Het gaat namelijk niet alleen om de toegankelijke bungalow, maar ook een deel van de openbare ruimte moet toegankelijk zijn. Dat kun je niet neerleggen bij de ondernemer. Het betekent bovendien dat we lokale inclusiegroepen vragen hierover mee te denken.”
Rolf merkt dat de aangepaste bungalows vaak een hogere bezettingsgraad hebben. "Dat komt omdat ze niet alleen aantrekkelijk zijn voor mensen met een beperking, maar ook voor mensen op leeftijd voor wie aangepast sanitair net even iets makkelijker is.” Anieke: "Daar komt bij dat die aangepaste bungalows vaak ook iets ruimer zijn opgezet.”
Week van de Toegankelijkheid 2024
Het thema van 2024 is ‘Goed werkgeverschap en mijn toegankelijke werkplek. Anieke vertelt hoe daarop wordt ingespeeld. "Voorheen richtten we ons bij toegankelijkheid erg op de gasten. Dit jaar gaat het er ook om dat bedrijven intern toegankelijk zijn voor de medewerkers. Daarom zoeken we verbinding met de Vakschool 100% Gastvrij, de praktijkopleider en kennishub voor de vrijetijdssector in het Vechtdal, en met de Sectortafel Vrijetijdseconomie, die in 2024 inclusie op de agenda heeft staan. We kijken of we een matchmaking kunnen doen tussen bedrijven die geïnteresseerd zijn in medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt. Daarnaast voeren we onze jaarlijkse campagne waarbij we ons aanbod profileren.”
Het was best wel complex om te bepalen waarmee het project moest beginnen, zegt Anieke. "In de gezondheidszorg maakt men onderscheid tussen Care, Cure en Preventie. Daarbij gaat Care over de langdurige zorg. Een voorbeeld daarvan bij ons is iemand die op een camping in het Vechtdal wil verblijven en thuis zorg heeft van Carinova. De vraag is dan of je Carinova ook op het campingadres kunt laten komen. Bij Cure heb je het over herstelzorg. Een voorbeeld bij ons is iemand die aan een heup of knie is geopereerd en daarbij is de vraag of je een fysio op de camping kunt regelen. Preventie tenslotte gaat over het voorkomen van ziekte. Dat vonden we interessant omdat we dachten dat vakantie en vrije tijd bijdragen aan minder stress en meer ontspanning en beter zou zijn voor het voorkomen van burn-outs.”
Anieke van Wijnen: "Het uitgangspunt was dat we de meest toegankelijke vrijetijdsbestemming van Nederland wilden zijn.”
Vechtdal Visie 3.0
De medewerkers van het project besloten uiteindelijk terug te gaan naar de basis, een toegankelijk aanbod als startpunt. Anieke: "We begonnen met rolstoelvriendelijk aanbod, als we dat eerst op orde hebben en kunnen zeggen dat iedereen ongeacht beperking kan komen, kunnen we daarna steeds meer de niche-markten gaan bedienen.”
Het feit dat Vechtdal Marketing werkte met het Vechtdal Kompas en de verschillende pijlers, was een houvast voor gemeenten en ondernemers om de pijlers steeds verder door te ontwikkelen, zegt Anieke. "Op een gegeven moment hebben we het Vechtdal Kompas doorontwikkeld tot Vechtdal Visie 3.0. Ook daar werd zorg als pijler benoemd. Uiteindelijk vonden we steeds opnieuw financiering omdat iedereen de urgentie van het doorontwikkelen voelde.” Rolf vult aan: "Doordat het project onderdeel is van een programmalijn bestendig je dat de pijler niet stopt als het project stopt.” Hij legt uit: "Bij Vechtdal Visie 3.0 zijn vier programmalijnen vastgesteld, Verbindende Vecht, Beleefbaar Landschap, Gastheerschap & Ondernemerschap, en Zorgzaam & Gezond. Vervolgens kijken we met welke projecten we die programmalijnen verder kunnen brengen.”
Randvoorwaardelijk
Momenteel is Vechtdal Marketing bezig met het herijken van de Vechtdal Visie 3.0. Rolf: "Dat betekent opnieuw een switch. Toegankelijkheid is straks geen project of programmalijn meer, maar wordt randvoorwaardelijk. Dat betekent dat we straks bij alles wat we doen ons de vraag moeten stellen: hebben we aan de toegankelijkheid gedacht?”
Hij geeft een voorbeeld: "We hebben de afgelopen twee jaar gewerkt aan een ander project, Varen op de Vecht. Bij de fotografie en binnen het budget van het project daarvoor hebben we een halve dag genomen om ook mensen met een beperking te fotograferen. Het filmpje voor dat project wordt standaard online gezet met ondertiteling.”
Drie pijlers
De aanpak begint eigenlijk met de stip op de horizon, zegt Anieke. "We beginnen met de ambitie dat we de meest toegankelijke vrijetijdsregio willen zijn. Vervolgens hebben we in die aanpak drie thema’s geformuleerd: Kennisontwikkeling & Bewustzijn, Aanbodontwikkeling en Vraagontwikkeling. Het begon echt met Kennisontwikkeling omdat we merkten dat de ondernemers vaak geen idee hadden welke kansen er voor het oprapen lagen zoals verbreden van het seizoen en aanboren van nieuwe markten. Daarom hebben we daar veel in geïnvesteerd. Bij Aanbodontwikkeling gaven veel ondernemers aan dat ze zelf op hun bedrijf wilden kijken hoe ze met nieuw of vernieuwd aanbod iets anders aan konden bieden. Zo zijn er toegankelijke safaritenten in het Vechtdal gekomen. De Vraagontwikkeling tenslotte, de vermarkting, zit heel erg in de communicatie. Uniek daarbij is dat we integraal samenwerken met lokale ervaringsdeskundigen en in de opstartfase met landelijke instanties zoals Ongehinderd.”
Kartrekker nodig
De samenwerking is nog om een andere reden belangrijk, zegt Anieke. "Niemand voelt zich 100 procent eigenaar van het collectieve project. Gemeenten hebben hun eigen taken, ondernemers zijn druk met hun eigen bedrijf. Daarom heb je wel een kartrekker nodig om het samen van de grond te krijgen. Vandaar dat we Vechtdal Marketing de permanente regisseursrol hebben gegeven.” Rolf legt uit hoe dat is aangepakt: "Wij hebben voor alle programmalijnen regie- en programmaleiderschap. Dat betekent dat we ervoor moeten zorgen dat mensen betrokken blijven en dat er voortgang is. Daarbij begin je met ondernemers die de intrinsieke motivatie hebben om iets met het onderwerp te doen. Je ziet dat er vervolgens bijzondere initiatieven ontstaan. Een mooi voorbeeld daarvan is kamperen bij de boer, waarbij een nierdialyse wordt aangeboden.” Anieke: "Ik zag dat ondernemers vooral geïnspireerd werden door voorbeelden van andere ondernemers.”
Werkgroep Inclusie Vechtdal
Project Zorgeloos Vechtdal is in een vroeg stadium aan tafel gaan zitten met de ervaringsdeskundigen – vertegenwoordigers van lokale gehandicapten- of inclusieplatforms – om hun ervaringen in kaart te brengen, vertelt Anieke. "Dat is vervolgens geformaliseerd in de Werkgroep Inclusie Vechtdal. De Werkgroep komt vier keer per jaar bij elkaar. Bij die bijeenkomsten zijn ook mensen van het sociaal domein van de gemeente aanwezig. Er wordt samengewerkt op basis van de toeristische agenda. Daarnaast hebben de platforms nog eigen agendapunten. Zo zijn ze bijvoorbeeld bezig met een Hoge Nood App, die plekken in de gemeente aangeeft waar mensen naar een toilet kunnen.” Anieke prijst ook de rol van de provincie Overijssel: "Zij hebben meteen aan het begin aangegeven dit belangrijk te vinden en hebben daar ook een ontwikkelbudget aan gekoppeld.”
De Werkgroep werkt elk jaar toe naar de Week van de Toegankelijkheid die in oktober plaatsvindt. In 2024 is dat van 7 tot en met 12 oktober. "Op dat moment maken we de balans op wat we hebben gedaan en wat we nog willen en moeten doen.”
Aanpassingen
Vechtdal Marketing streeft ernaar dat toegankelijkheid aan de voorkant van projecten wordt meegenomen. Rolf: "Bij Varen op de Vecht bijvoorbeeld. Daar hebben we erop gewezen dat als je bij de aanleg van nieuwe steigers direct nadenkt over de toegankelijkheid dit vele malen goedkoper is dan dat je de steigers later moet gaan aanpassen.” Rolf noemt Camping de Koeksebelt als voorbeeld van een ondernemer die vervolgens nog verder gaat: "De camping ligt aan de Vecht. Daarom is de aanlegsteiger aangepast. Daar kunnen nu rolstoelgebruikers dankzij de samenwerking met Sportvisserij Oost-Nederland, de Reggesafari en vrijwilligers met een aangepaste fluisterboot vertrekken voor een dagje op het water.”
Resultaten en uitdagingen
Anieke noemt het belangrijkste resultaat van de inspanningen de variatie in het aanbod. "Een mooi voorbeeld, naast de al eerder genoemde, is dat je op een camping met een tillift in een hottub kunt. Een ander voorbeeld zijn de toegankelijke routes, zoals de Anjerroute, die we ontwikkeld hebben.”
Rolf vindt dat er in de afgelopen jaren al veel bereikt is. "Bij de Week van de Toegankelijkheid in 2023 kwamen we tot de conclusie dat we onze ambitie om de meest toegankelijke regio van Nederland te zijn hebben gerealiseerd. We kunnen echt al een samengesteld product aanbieden.
Rolf ziet voor de toekomst wel een belangrijke uitdaging: "Er is geen structureel budget. Daarom zijn we momenteel steeds opnieuw op zoek naar middelen om het verder te brengen.”
Een andere uitdaging zit in de cross-over met zorgorganisaties, zegt Anieke. "Een voorbeeld daarvan is het organiseren van zorg op locatie in het hoogseizoen. Zorgorganisaties zoals Carinova geven aan dat ze juist dan lagere bezetting hebben omdat hun medewerkers in die periode ook vakantie hebben.”
Voorbeeld
Rolf hoopt dat Vechtdal met deze aanpak een voorbeeld is voor andere regio’s. "De meest toegankelijke regio zijn is namelijk geen doel op zich, maar wel een middel om ervoor te zorgen dat je stappen zet. Wij zouden het mooi vinden als onze aanpak en onze lessons learned helpen om ook andere regio’s toegankelijk te maken. Daarom werken we nu samen met de DMO’s van Brabant, Drenthe, Brabant en Destinatie Nederland om te kijken hoe we een volgende stap daarbij kunnen zetten.”
Anieke heeft tips voor andere regio’s die met toegankelijkheid aan de slag willen. "Begin klein. Begin met inventariseren welk aanbod je hebt. Belangrijk is daarnaast dat de doelgroep – de ervaringsdeskundigen – en de ondernemers aan tafel zitten. Stel vervolgens samen een ambitie vast, die past bij het gebied. Ik kan me bijvoorbeeld voorstellen dat de ene regio meer inzet op hersteltoerisme en de andere meer op het voorkomen.” Rolf heeft ook nog een tip: "Zorg dat er een regisseur is, die de uren krijgt. Als er niet zo’n kartrekker is, komt het niet van de grond. Belangrijke taken voor zo’n kartrekker zijn onder meer het ervoor zorgen dat de gemeente aan tafel komt en dat een subsidieaanvraag wordt ingediend. Uiteindelijk kan deze regisseur er bovendien voor zorgen dat een van de belangrijkste uitgangspunten, een integrale en holistische aanpak, goed wordt bewaakt.”
5 cases
Vechtzomp Gramsbergen: Goed voorbeeld doet volgen
Tot 1920 voeren zogenaamde zompen vracht over de rivier de Vecht. In Gramsbergen hebben ze acht jaar geleden met vrijwilligers een elektrisch aangedreven replica van zo’n Vechtzomp gebouwd. Daarmee worden dagtochten over de Vecht tussen Gramsbergen en Laar in Duitsland gemaakt. Al bij de bouw is rekening gehouden met de toegankelijkheid voor rolstoelers. Achter in de zomp is een schaarlift gemaakt zodat maximaal twee rolstoelen tussen de andere passagiers mee kunnen varen. "We zijn blij dat we die lift hebben want het is een enorme verrijking van onze zomp”, vertelt Henk Steenbergen die ziet dat er veel gebruik van wordt gemaakt: "We worden van heinde en verre gebeld door rolstoelers die met ons mee willen varen. Ze zijn allemaal van harte welkom. We varen door prachtige natuur en ze genieten enorm.” Door toegankelijke voorzieningen langs de route kunnen rolstoelers hetzelfde programma volgen als de valide mensen. "Het is mooi om te zien dat ook andere bouwers van zompen deze toegankelijk willen maken. Goed voorbeeld doet volgen.”
Camping de Boergondiër: Wat je ervoor terugkrijgt is onbetaalbaar
Op camping de Boergondiër kunnen nierpatiënten tijdens hun vakantie gedialyseerd worden op de camping. Drijvende kracht daarachter is eigenaar/dialyseverpleegkundige Jolanda Theisens: "Toen ik met dialyse op de camping begon waren er geen plekken waar dialysepatiënten op vakantie konden.” Ze heeft dat toen in samenwerking met het dialysecentrum waar ze eerder werkte opgezet: "Dialyse op een vakantieverblijf is niet zozeer ingewikkeld maar je moet wel de kwaliteit kunnen borgen. Daarvoor moet je heel veel processen doorlopen.” Het gaat Jolanda altijd om de inclusiviteit: "Gasten zonder beperking kunnen wel gebruik maken van faciliteiten met beperkingen…. Andersom is dat niet zo. Dat is mijn uitgangspunt.” De reacties van de gasten spreken voor zich. "Gisteren zei een mevrouw nog tegen mij dat ze hier op de camping helemaal niet het gevoel had dat ze aan het dialyseren was geweest. Ze had geen taxi en geen ziekenhuis gezien. Haar zoon was bij haar op schoot geklommen en ze hadden samen een filmpje gekeken. Hoe simpel kan het zijn.” Jolanda is uit ideële overwegingen gestart met drie keer in de week vakantiedialyse aan te bieden. "De reacties en dankbaarheid van de patiënten zijn onbetaalbaar en dat geeft veel voldoening voor mij als dialyseverpleegkundige en campingeigenaar.”
Camping de Koeksebelt: We willen toegankelijk zijn voor iedereen
Camping de Koeksebelt doet al jaren, heel veel voor minder validen. Zo hebben ze zes jaar geleden twee rolstoeltoegankelijke e-boten aangeschaft en een speciale vissteiger voor rolstoelers laten aanleggen. "Wij willen toegankelijk zijn voor iedereen”, vertelt René Horsman. "Iedereen moet vakantie kunnen vieren en dus ook als je mindervalide bent. Bij de boot helpen we rolstoelers altijd even om goed op de boot te komen, je bent er wel druk mee maar het enthousiasme van onze gasten is dan echt super om te zien. We gaan dan ook zeker niet meer vragen omdat iemand in een rolstoel zit. Dat is belachelijk.” De Koeksebelt doet veel aan toegankelijkheid en heeft ook twee rolstoeltoegankelijke accommodaties. "Die hebben we samen met een architect ontworpen met voldoende beweegruimte voor rolstoelers”, vertelt René. "We hebben accommodaties gemaakt met een badkamer die voldoende groot is, en ze voorzien van alle benodigde hulpmiddelen. De woonkamer is ruim opgezet, de kozijnen zijn breder en in de slaapkamer kan je met gemak met een rolstoel naast het bed komen. Helemaal gemaakt zodat iedereen erin kan.” Die huisjes kunnen ook gehuurd worden door valide gasten en dat gebeurt ook veel. Zij vinden de ruime opzet juist heel fijn. Met nagenoeg alles wat ze bouwen houden ze op de Koeksebelt rekening met de toegankelijkheid. "Op de camping hebben we sanitairgebouwen met rolstoeltoegankelijke douches en toiletten. Maar laten we wel vooropstellen dat het niet goedkoop is. Als je beugels en douchestoelen ophangt moet je wand daar ook op gebaseerd zijn en een wasbak waar een rolstoel onder kan is een stuk duurder dan een gewone wasbak.” René staat helemaal achter het initiatief Vechtdal Marketing voor het grootste toegankelijke vakantiepark van Europa: "Mensen gaan erover nadenken en het is gewoon heel logisch. In de gastvrijheidsbranche moet je toegankelijk zijn voor iedereen.”
Camping de Vos: Denk vooral in mogelijkheden
Camping de Vos wilde heel graag toegankelijke safaritenten op hun terrein verhuren. Er was alleen één klein probleem: ze bestonden nog niet. Via de subsidieregeling van het project Zorgeloos Vechtdal hebben ze die toen samen met producent Outstanding ontwikkeld. Er moest volgens eigenaar Regina de Vos heel wat worden aangepast: "We hebben aan ervaringsdeskundigen gevraagd wat er nodig was in de tent. Daar hebben we veel aan gehad. Zo moest de badkamer anders, moesten er verrijdbare kastjes in de keuken komen en moest de tent breder.” Het was niet alleen vanuit de ontwikkeling van de tent een bijzonder traject: "Het was onbekend terrein en ook spannend of het aan zou slaan.” Dat is prima gelukt en ze hebben nu drie toegankelijke safaritenten. "Gasten vinden het fijn dat ze op het gewone veld staan. Op andere parken staan ze vaak achteraf en moeten ze met hun hele ‘hebben en houwen’ naar het sanitairgebouw. Bij ons hebben ze een eigen ruime badkamer. Dat wordt heel erg gewaardeerd.” Wat voor Regina belangrijk was dat andere gasten niet het idee hadden in een invalidenhuisje te zitten. "Heel vaak zijn die huisjes steriel wit. We hebben onze safaritenten heel sfeervol ingericht met hout en kleur. Ook gasten zonder beperking vinden de ruime opzet heel erg fijn.” Voor Regina is het fijn dat ze als recreatieondernemer deze safaritenten kan aanbieden: "Je krijgt er zoveel dankbaarheid voor terug.” Ze heeft nog wel een tip voor collega’s: "Je moet gewoon even de knop omzetten en vooral denken in mogelijkheden.”
Boerderijcamping Het Varsenerveld: Vergrijzende bevolking wordt een doelgroep
Gezina de Lange is ervaringsdeskundige en zit na een hersenbloeding in een elektrische rolstoel. Ze runt samen met haar man Boerderijcamping Het Varsenerveld. Ze vindt toegankelijkheid heel belangrijk en dat is haar drijfveer om betrokken te raken bij het project Zorgeloos Vechtdal. "Kijk bij alles wat je doet in de regio naar de toegankelijkheid. Dat begint op je bedrijf al met toegankelijke paden. Bij ons is het hele erf toegankelijk en kan ik met mijn rolstoel rondracen.” Gezina breekt vooral een lans voor de oudere recreant, die jaren naar het buitenland op vakantie ging en nu Nederland ontdekt. Volgens Gezina moeten we van het idee af dat toegankelijk toerisme alleen maar gaat over volledig aangepaste accommodaties die geschikt zijn voor elektrische rolstoelen. "Dat is prima maar daartussen zit nog een hele markt van mensen met hulpmiddelen zoals duwrolstoelen, rollators en wandelstokken. Dat wordt met onze snel vergrijzende bevolking een toekomstige doelgroep. Die wonen vaak in een appartement of klein huisje en willen graag naar buiten.” Het mooie is volgens haar dat ze vaak zelf oplossingen bedenken om te blijven kamperen. "Als jij maar je kampeervelden goed gemaaid hebt en toegankelijk bent. Het is wel heel belangrijk dat ze hun auto bij het kampeermiddel kunnen houden. Dan kunnen en willen ze prima kamperen.” Wat ze vooral belangrijk vindt is dat mensen zich welkom voelen. "Ik rij elke dag een rondje over het boerenerf en maak met de gasten een praatje welke plannen ze voor die dag hebben en geef toegankelijke tips mocht het nodig zijn. Ambassadeur van het prachtige Vechtdal Overijssel is haar op het lijf geschreven.
