Geplaatst op: 15-01-2025
Auteur: Peter Bekkering
NRIT
Publicatie: R&T 2024-6

Nederland krijgt derde waterverhaal

De betekenis van de grote rivieren voor land en landschapsinrichting

Nederland krijgt derde waterverhaal
Adri Ooms met zicht op de Scheller en Oldeneler Buitenwaarden, ten zuiden van Zwolle, onderdeel van rondje 12.

Na het verhaal over de bedwinging van de zee met iconische plekken zoals de Deltawerken en het verhaal over de getijdenwerking van de Waddenzee, dat tevens UNESCO Werelderfgoed is, krijgt Nederland een derde waterverhaal. Het is een belevingsconcept dat gaat over de grote rivieren en hun betekenis in het verleden, heden en toekomst voor ons land en onze landschapsinrichting. Om het belevingsconcept structuur te geven zijn er vijf verhaalaccenten, een aantal ankerpunten en veertien rondjes.

Tekst: Peter Bekkering

Concentratie op deelgebieden

De gedachte dat er meer aandacht moest komen voor het verhaal van de Nederlandse rivieren is al best oud, zegt Adri Ooms, programmacoördinator bij Gastvrij Overijssel. "In het deel rond de rivier de IJssel waren vertegenwoordigers uit Overijssel en Gelderland al in 2016-2017 met elkaar in gesprek. Daarbij realiseerden we ons dat als we verder wilden komen, we zaken aan elkaar moesten koppelen. Bovendien moesten de energieniveaus op hetzelfde niveau komen en moesten we inventariseren hoe het aan beide kanten van de IJssel - dus in beide provincies - stond met het aanbod. In dat overleg merkten we dat we nog erg geconcentreerd waren op de eigen deelgebieden: in Overijssel op Salland en de IJsseldelta, in Gelderland vooral op de Veluwe en eventueel een deel van de Achterhoek en de Liemers. Er waren echter amper mensen die zich bezig hielden met het hele IJsselgebied, dat van Westervoort tot Kampen loopt. Ook ondernemers in het IJsselgedeelte waren vooral bezig met hun eigen deelgebied en wisten amper wat er elders gebeurde. We hadden kortom niet alleen een uitdaging op energieniveau, maar ook op schaalniveau.”

Belevingsgebieden

Op een gegeven moment gaven vertegenwoordigers van de Veluwe aan dat ze bezig waren met belevingsgebieden. "Ze vonden dat de Veluwe te eenzijdig bekend was vanwege bossen en groen, terwijl aan de rand en in de Veluwe wel meer verhaallijnen zijn te beleven om zo de Veluwe gevarieerder neer te zetten. Ze hebben daarom in 2016-2017 met Martin Boisen een inventarisatie gemaakt wat er nog meer was te beleven, ook in de richting van de IJssel en het Veluwemeer, en hebben naast de Veluwe als geheel recreatief interessante deelgebieden aangewezen.”

Overzichtskaart met de 14 rondjes.

Overzichtskaart met de 14 rondjes.

De aanpak bij de Veluwe inspireerde om anders naar het IJsselgebied te gaan kijken. "We hebben daarom in 2020 Martin Boisen gevraagd om met een zelfde blik ook eens naar het IJsselgebied te gaan kijken. Vervolgens zijn we met hem in de periode 2020-2022 gaan inventariseren wat er rond de IJssel te doen is: welke historische verhalen spelen er, welk erfgoed is er, hoe staat het met de natuurgebieden. De eindconclusie van de inventarisatie van Boisen bij ons was dat hij niet zozeer potentie zag voor belevingsgebieden, maar wel voor een completer derde waterverhaal. Het eerste verhaal is het verhaal van de strijd tegen de zee, met onder meer de Neeltje Jans en de Deltawerken. Het tweede verhaal is de Waddenzee met de getijden, dat bovendien UNESCO Werelderfgoed is. Het derde verhaal is het verhaal van de rivieren.” Dat derde verhaal is eigenlijk het eerste verhaal, zegt Ooms lachend: "Nederland is immers gevormd als rivierdelta.”

Belevingsconcept

De vertegenwoordigers van het IJsselgedeelte stonden vervolgens voor de keuze, zegt Ooms. "We realiseerden ons namelijk dat de Maas, de Lek, de Rijn en de Waal hierbij ook van belang zijn. Uit contacten met de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen bleek dat zij ook een gebiedsanalyse met Martin Boisen hadden ingezet. Voor dat gebied is het rivierverhaal natuurlijk óók cruciaal. We hebben toen samen besloten om testarten met het derde waterverhaal. AanMirjam Blott van De Culturele Zaak is gevraagd om samen met ons na te denken over een belevingsconcept. Daarbij wilden we meteen nadenken over een aantal andere zaken als beschikbaarheid van ruimte en locaties om te recreëren. Daarbij was het algemene beeld dat de druk op het centrale deel van de Veluwewel wat omlaag mocht, terwijl er in het Overijsselse deel in gebieden zoals de IJsseldelta – het gebied tussen Kampen en Zwolle – en het gebied tussen de Veluwe en de Sallandse Heuvelrug juist wel wat bezoekers bij mochten. Voor de Groene Metropoolregio speelden vergelijkbare afwegingen.”

Peilstok bij ankerpunt met zowel informatie over de waterhoogten als een QR-code met aanvullende informatie.

Peilstok bij ankerpunt met zowel informatie over de waterhoogten als een QR-code met aanvullende informatie.

Gastvrij Overijssel, de Veluwe, de Achterhoek, de Liemers en de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen besloten daarom als netwerkorganisatie de handen ineen te slaan. "Daarbij zetten we nu wat neer, maar nodigen we tegelijkertijd de collega’s van de andere grote rivieren zoals de Nederrijn, de Lek, Maas en overige deelgebieden van de Waal nadrukkelijk uit om met ons mee te denken over dit verhaal. Want het derde waterverhaal gaat over alle Nederlandse rivieren en niet alleen over de Rijn, IJssel of de Waal van Pannerden tot Druten. Daarom zitten we bijvoorbeeld binnenkort ook aan tafel met Richard de Bruin, directeur-bestuurder van Bureau Toerisme (voorheen Regionaal Bureau voor Toerisme Rivierenland).” Ooms sprak al met de Taakgroep IJssel van de Vereniging Nederlandse Riviergemeenten, een strategisch samenwerkingsverband voor lokale kennis over rivieren Maas, Rijn/Waal en IJssel met 70 leden. "Hun eerste belang is hoogwater en veiligheid, maar ze vonden ons belevingsverhaal eveneens een invalshoek die wel bij hen paste.”

Ooms ziet nog meer aanknopingspunten: "Het Wereldnatuurfonds heeft samen met de ANWB, hun eerder uitgebrachte manifest, Ruimte voor levende rivieren, uitgewerkt in een kansenkaart voor extensieve recreatiemogelijkheden in het rivierengebied, dat op 12 december werd aangeboden aan de Vereniging Nederlandse Riviergemeenten. Daarna zijn we ook met hen in gesprek gegaan om te kijken hoe we elkaar kunnen versterken als je als je kijkt naar zaken als aanbodontwikkeling, routeontwikkeling, bestemmings­management en vrijetijdslandschappen.”

Het derde waterverhaal richt zich in algemene zin op de doelgroep bewoners van het rivierengebied. "We willen dat ze zich gaan beseffen hoe het verleden is geweest, wat het heden is en wat de toekomst kan gaan brengen.” Bij bezoekers gaat het vooral om de leefstijl inzichtzoekers. "Mensen die als ze door een gebied fietsen ook interesse hebben in het gebied waar ze zijn. Die mensen gaan informatieborden lezen en QR-codes aanklikken.”

Vijf verhaalaccenten

In De rivier; je kunt er niet omheen. Een belevingsconcept voor het ‘Derde Waterverhaal van Nederland’ wordt de rode draad van het derde waterverhaal als volgt omschreven: ‘Nederland wordt doorsneden en gevormd door rivieren. Zij beïnvloeden de ontwikkeling van het landschap en het leven van de mens toen, nu en straks. Ze bepalen het aanzien van dorpen en steden, dienen als transportroutes, zijn inzetbaar voor verdediging, van betekenis voor recreatie, essentieel voor natuurontwikkeling en dagen meer dan ooit uit tot innovatieve oplossingen voor waterveiligheid en het behoud van waterkwaliteit.’

Vervolgens zijn er vijf verhaalaccenten, die zijn te gebruiken als kapstok, inspiratiebron of hulpmiddel bij verdere uitwerking van het concept: water voor leven, water voor economie, water ter verdediging, water als bedreiging en water voor de natuur. "Die verhaalaccenten komen voort uit het besef dat het initiatief weliswaar uit de toeristisch-recreatieve hoek komt, maar dat we ons tegelijkertijd beseffen dat het belang breder is. Bovendien heeft het opdelen in vijf verhaallijnen het voordeel dat je er verschillende doelgroepen mee kunt aantrekken.”

Regelwerken aan het Pannerdens kanaal bij Pannerden.
Ooijpolder bij Nijmegen.
Stadsbrug Kampen. Foto: Gerrit Veldman.

Regelwerken aan het Pannerdens kanaal bij Pannerden. Ooijpolder bij Nijmegen. Stadsbrug Kampen. Foto: Gerrit Veldman.

In het verlengde van de vijf verhaalaccenten zijn er ankerpunten. Door het hele projectgebied worden specifieke herkenbare ‘stop’- of ‘halte’-plaatsen langs de rivieren geaccentueerd, waardoor er zichtbare samenhang in het concept wordt gecreëerd. Bij de ankerpunten gaat het om pontjes, steenfabrieken, gemalen, aanlegsteigers, jachthavens en kades. "Een van de ideeën, die ook in het document wordt genoemd, is om op die ankerpunten herkenbare peilstokken neer te zetten met zowel informatie over de waterhoogten als een QR-code met aanvullende informatie. Het idee is om te kijken of we daar begin 2025 mee kunnen starten, bijvoorbeeld bij alle pontjes over de rivier.”

Veertien rondjes

In het traject om te komen tot het belevingsconcept is tijdens meerdere bijeenkomsten met zo’n 400 personen gesproken, vertegenwoordigers van een groot aantal organisaties. Nu het belevingsconcept er is, is het tijd voor een volgende stap. "We kijken nu naar onze rol, naar de rol van beide provincies maar ook bijvoorbeeld naar de rol van de waterschappen, Rijkswaterstaat en de terreinbeherende organisaties. Daarbij realiseren we ons dat we dat niet in één keer voor het hele gebied kunnen doen, maar dat we het per deelgebied moeten oppakken.”

De deelgebieden zijn de veertien rondjes die in het document genoemd worden:

  1. Begin van de Rijndelta.
  2. Hoofdkraan van Nederland.
  3. Nieuwe natuur en waterbuffer.
  4. Steenfabrieken langs de Waal.
  5. De kracht van water.
  6. Waterveiligheid.
  7. Rivierklimaatpark.
  8. Transport over water.
  9. Historisch Gelderland met het kleinste stadje van Nederland.
  10. Hanzesteden.
  11. Landbouw.
  12. Grote ingrepen in het landschap.
  13. Water voor natuur.
  14. De IJsselmonding.

"De veertien rondjes zijn de aanknopingspunten om de vervolgstappen te zetten. In feite fungeren ze als een routekaart. Daarbij kijken we wat er per rondje nodig is. Is er bijvoorbeeld wel een startpunt om zo’n gebied te verkennen? Is er voldoende horeca? Hoe zit het met de ontsluiting van het gebied? Al dat soort zaken vormen het programma waarmee we de komende jaren aan de slag gaan. Daarbij hebben we allemaal hetzelfde gezamenlijke doel voor ogen. Ondertussen kijken we daarbij naar onze eigen rol: Wat moeten we zelf doen? Waar zijn we de aanjager? Wat doen anderen? Hoe matcht dat?”

Boven: gemaal Veneriete bij Genemuiden.
Midden: het pontje bij Drielse Veer (links) en Jachthaven Zutphen. 
Onder: Steenfabriek bij Fortmond.

Boven: gemaal Veneriete bij Genemuiden. Midden: het pontje bij Drielse Veer (links) en Jachthaven Zutphen. Onder: Steenfabriek bij Fortmond.

Ooms gaat er vanuit dat er in het voorjaar van 2025 een uitvoeringsprogramma ligt, waarmee partijen concreet aan de slag kunnen. Ondertussen wordt er ook al naarstig gezocht naar financieringsmogelijkheden. "Daarbij kijken we naar de provincies, die bezig zijn met bestemmingsmanagement en vrijetijdslandschappen, maar bijvoorbeeld ook naar de verschillende Regiodeals.” Hoeveel geld er nodig is, vindt Ooms lastig om in dit stadium aan te geven. Wel verwacht hij dat het uitvoeringsprogramma daarover meer duidelijkheid biedt.

Consumenten

Ooms hoopt dat de consumenten de komende jaren de verhaallijnen van het derde waterverhaal steeds meer gaan terugzien in de communicatie. "Daarnaast zou het mooi zien als consumenten ontwikkelingen zien in nieuw aanbod. Dat ze bijvoorbeeld door uiterwaarden kunnen struinen die eerder niet waren ontsloten. Of dat ze themaroutes kunnen fietsen of wandelen.” Hij zou het ook mooi vinden als de Hanzesteden zoals Doesburg, Hattem, Zutphen, Deventer, Zwolle en Kampen aan het derde waterverhaal kunnen worden gekoppeld. "De steden zijn namelijk Hanzesteden geworden omdat ze aan het water lagen, met een open verbinding naar de zee!” Andere verhalen verdienen het om meer over het voetlicht te worden gebracht. Ooms: "Een mooi voorbeeld is de IJssellinie. Dat was een uiterste geheime verdedigingslinie in de tijd van de Koude Oorlog, inclusief ingegraven Sherman-tanks. Met het in werking zetten van dit plan zou een 127 kilometer lange en vijf tot tien kilometer brede strook land tussen Arnhem en Kampen onder water worden gezet. Er waren plannen voor evacuatie van de ruim 400.000 bewoners van de IJsselvallei bij wie het niet bekend was dat dit hen mogelijk te wachten stond. Al met al een prachtig verhaal dat echter slechts weinig mensen kennen.”

Ooms wijst erop dat het derde waterverhaal veel koppelkansen biedt. Tegelijkertijd wil hij ervoor waken de hele wereld op zijn nek te nemen. "Wat we wel willen doen, is integraal er naar kijken en niet alleen vanuit het perspectief van recreatie en toerisme. Een paar jaar geleden wilden we vooral meer bezoekers, die langer verblijven en meer geld uitgeven. Nu kijken we ook naar de impact van ons verhaal op het gebied en de bewoners.” &

Initiatiefnemers

Het derde waterverhaal is een initiatief van Gastvrij Overijssel, MarketingOost, Veluwe op 1, Masterplan IJsselvallei, Toerisme Veluwe Arnhem Nijmegen, Gemeente Zevenaar/De Liemers en de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen die samen de Initiatiefgroep vormen.

Topics:Beleid
Trefwoorden: beleid, marketing, toerisme, recreatie, gebiedsontwikkeling, belevingsconcepten, Gelderland, Overijssel, riviergebied

CELTH
 





   

   

   
   
   

   

||| Nieuws |||

13/01/25
2024 lastig jaar horeca met volumedaling
Koninklijke Horeca Nederland (KHN) keek bij de opening van vakbeurs Horecava terug op het horecajaar 2024 en de brancheorganisatie keek ook vooruit op 2025. Het bleek een lastig jaar met een lichte volumedaling in 2024.
13/01/25
Witte fiets Veluwe aan Zee weer terug
De beeldbepalende witte fiets is weer teruggeplaatst bij Leisurelands locatie Veluwe aan zee. De fie...
13/01/25
Exclusief voor leden
Waterbedrijven mogen op meer locaties water oppompen
Voor de vrijetijdseconomie is het van groot belang dat gasten altijd over goed schoon drinkwater kun...
10/01/25
Shortlist kanshebbers wandelroute van 2025
Vijf routes in Nederland en België maken nog kans op de eretitel ‘Hicle Wandelroute van het Jaar 2025’. Tijdens de eerste dag van de Fiets en Wandelbeurs in Gent, op zaterdag 1 maart, maakt de jury de winnaar bekend van deze verkiezing.
10/01/25
Wie wil de stalen dino van DierenPark Amersfoort?
DierenPark Amersfoort zoekt een nieuwe bestemming voor de metalen dino die sinds 2015 wordt tentoongesteld in het dierenpark.
10/01/25
ChaletsPlus schenkt kerstkaartenbudget aan Stichting Het Buitenhof
In plaats van kerstkaarten schenkt Chalets Plus het budget van de kerstkaarten aan Stichting Het Buitenhof.
10/01/25
TUI introduceert Lena, de AI Explorer die de wereld voor je ontdekt
Lena voegt zich bij het bestaande team van TUI influencers en content creaters om vakantiegangers sneller, actueler en relevanter te informeren.
10/01/25
Exclusief voor leden
Intercontinentale Nederlandse toerist kiest voor Azië
Zo rond van Vakantiebeurs publiceren diverse organisaties hun verwachtingen voor vakanties in 2025. Op nritmedia.nl gaf TUI de aftrap met haar zomervakantietrends, NBTC het haar Vakantie Sentiment Monitor en deed Sunweb onderzoek naar motieven en gedrag van Nederlandse vakantiegangers. ANWB sluit de week af met haar vakantieonderzoek.

||| Agenda |||

18/01/25 t/m 19-01-25
18/01/25 t/m 19-01-25: Camperbeurs
Op donderdag 18 en vrijdag 19 januari 2025 vindt in het Autotron Rosmalen de Camperbeurs plaats.&nbs...
27/01/25
27/01/25 t/m 27-01-25: Plant Powered Dinner Talk
Op maandag 27 januari 2025 vindt de allereerste Plant Powered Dinner Talk plaats bij resta...
29/01/25
29/01/25 t/m 02-02-25: Caravana
Van 29 januari t/m 2 februari 2025 is de WTC Expo in Leeuwarden het toneel van Caravana 20...
06/02/25 t/m 10-02-25
06/02/25 t/m 10-02-25: Studiereis Lapland
HISWA-RECRON organiseert een exclusieve inspiratiereis voor leden naar Lapland om nieuwe inzichten t...
12/02/25 t/m 13-02-25
12/02/25 t/m 13-02-25: Recreatie Next Level: dé next step naar inspiratie & kennis voor de recreatieprofessional
Recreatie Next Level is dé next step naar inspiratie en kennis voor de (toekomstige) rec...