Hoe De Afsluitdijk de toeristische hotspot van het Noorden wordt
Interview met projectleider recreatie en toerisme, Gertjan Elzinga
De regio heeft deze grote servicebeurt van de dijk aangegrepen om haar ambities op het gebied van duurzame energie, natuur, ruimtelijke kwaliteit en recreatie en toerisme invulling te geven. In De Nieuwe Afsluitdijk werken de provincie Noord-Holland, de provincie Friesland, de gemeenten Hollands Kroon, Sudwest Fryslan en Harlingen samen met Rijkswaterstaat aan de versterking en vernieuwing van het internationale icoon De Afsluitdijk.
De eerste plannen dateren al uit 2007 toen het rijk marktpartijen opriep om met vernieuwende ideeën voor de Afsluitdijk te komen. Dat heeft veel publiciteit en innovatieve plannen opgeleverd vertelt projectleider recreatie en toerisme van de Nieuwe Afsluitdijk Gertjan Elzinga: "Maar toen kwam de kredietcrisis en werd de Rijksinzet beperkt tot de waterveiligheidsopgave. Ideeën over bijvoorbeeld duurzame energie opwekking, bredere sluizen, een vismigratierivier en recreatie en toerisme dreigden op de lange baan te worden geschoven.” En dat ging de regionale overheden te snel en werden er afspraken gemaakt met toenmalig Staatssecretaris Atsma van I&M. De provincies Noord-Holland en Friesland en de gemeenten Hollands Kroon, Súdwest-Fryslân en Harlingen vonden elkaar in een omvangrijk regionaal investeringsprogramma waarbij de 20 miljoen euro aan zogenaamde Atsmagelden werkten als Haarlemmerolie.
Plannen moeten blijvende werkgelegenheid opleveren
Maar de regio wilde het wel heel anders aanpakken dan in 1932 vertelt Elzinga: "Toen de Afsluitdijk werd aangelegd, zorgde dat voor heel veel tijdelijke werkgelegenheid in de regio. De logiesaccommodaties in de Kop van Noord-Holland en Harlingen zaten stampvol met arbeiders die hier de dijk hebben aangelegd. Maar toen de dijk klaar was, trokken die allemaal weer weg en kwam de regio in een economische dip terecht.” Met dat in het achterhoofd gaat de regio deze keer voor een andere aanpak. "Het is voor het eerst in ruim tachtig jaar dat er weer een mega waterbouwproject is op de Afsluitdijk en dat moeten we niet beperkt laten tot een eenmalig iets”, zegt Elzinga die samen met zijn collega’s bij de Nieuwe Afsluitdijk eigenlijk een simpele opdracht heeft: "Zorg dat er met de enorme verbouwing op de Afsluitdijk ook projecten tot stand komen die voor langere termijn werkgelegenheid opleveren. We moeten dus als regio projecten ontwikkelen op de dijk waar structurele werkgelegenheid uit voortkomt Toerisme en recreatie kunnen voor die structurele werkgelegenheid zorgen.”
Wat interessant is dat toerisme en recreatie met een relatief geringe investeringen (30 miljoen euro) relatief veel structurele werkgelegenheid oplevert: ruim 100 fte inclusief uitstralingseffecten. Ter vergelijking, in het totale project wordt inclusief de waterveiligheidsopgave ruim 800 miljoen euro geïnvesteerd en toch staat Recreatie & Toerisme op de 2e plek wat betreft bijdrage aan structurele werkgelegenheid.
Het project is voor Elzinga geslaagd als bestaande bedrijven in de kop van Noord-Holland en Friesland hun bezettingsgraad zien toenemen omdat de Afsluitdijk als trekker voor buitenlandse toeristen fungeert. Dat nieuwe toeristen een nachtje extra blijven, of bestaande toeristen langer blijven.” Maar zover is het nog niet en zal er nog heel wat werk moeten worden verzet.
Dijk moet in toeristisch-recreatief opzicht een inhaalslag maken
Toen de dijk, een 32 kilometer lang waterkunstwerk, werd aangelegd was er nauwelijks oog voor toerisme. Op reis gaan was in de jaren dertig iets voor de happy few. Dat zie je heel goed als je de Afsluitdijk vergelijkt met de dammen in Zeeland die in de jaren zestig zeventig zijn aangelegd. Toen was recreatie al belangrijk en dat zie je in de recreatieve voorzieningen die daar zijn aangelegd. "Met de Nieuwe Afsluitdijk willen we die inhaalslag maken, maar dan met de voor de Afsluitdijk typerende soberheid en weidsheid”, stelt Elzinga: dus niet overal wat aanplakken, maar kiezen voor versterking van twee locaties op De Afsluitdijk: Monument en Kornwerderzand.
|
"Nederland heeft op de vaste wal aan de
Waddenzee veel te weinig toeristische hotspots" Gertjan Elzinga, De Nieuwe Afsluitdijk |
De plannen voor de toeristische ontwikkeling op de Afsluitdijk komen niet zomaar uit de lucht vallen en passen in een visie om het Werelderfgoed Waddenzee beter te ontsluiten. Sinds afgelopen maand verkozen tot mooiste Natuurgebied van Nederland. "Nederland heeft op de vaste wal aan de Waddenzee veel te weinig toeristische hotspots”, stelt Elzinga die onderzoek van professor Frans Sijtsma van de Rijksuniversiteit Groningen aanhaalt. "In dat onderzoek is aan mensen in Nederland, Duitsland en Denemarken gevraagd naar de mooiste plekken in het Waddengebied. Het is opvallend dat in Duitsland en Denemarken heel veel hotspots op de vaste wal werden benoemd en in Nederland maar een enkele. In ons land worden vooral de eilanden genoemd.” Dat verschil is niet te verklaren uit de fysisch-geografie van het gebied. "Dat komt omdat de Waddenkust nooit als destinatie is ontwikkeld. Met uitzondering van het Lauwersmeergebied en de kust bij Makkum”, aldus Elzinga die de Afsluitdijk toeristisch wil ontwikkelen zodat het ook een springplank kan worden voor de verdere verbetering van de Waddenkust aan de vaste wal.
En wie denkt dat de regio het in toeristisch opzicht prima
doet heeft Elzinga nog wel een wake-upcall: "Wij denken dat we het toeristisch
heel goed doen maar dat valt erg tegen. Noord-Holland, exclusief Amsterdam
realiseert 11 miljoen overnachtingen per jaar en in Duitsland trekt alleen al
Ost-Friesland elk jaar 21 miljoen overnachtingen, het gebied van Kuxhaven 16
miljoen. Als je daar Friesland en Groningen tegenoverzet met samen een kleine 7
miljoen overnachtingen….” Het gebied hoeft volgens Elzinga geen kopie te worden
van Ost-Friesland maar er is wel veel meer mogelijk. "In Nederland is de vaste
wal voor toeristen vooral een doorgangsgebied terwijl in Duitsland en
Denemarken het veel meer een destinatie is.”
Dijk heeft toeristen weinig te bieden
Probleem is dat Nederland op dit moment De Afsluitdijk toeristisch niks te bieden heeft. "Toeristen, zeker buitenlandse, zoeken naar een adres op deze dijk” stelt Elzinga. "Ze zoeken naar een plek waar ze geweest moeten zijn, net als de Eifeltoren in Parijs. En dat gaan we aanbieden op de locaties Monument en Kornwerderzand.”
De Nieuwe Afsluitdijk wil heel erg graag het verhaal van de
Nederlandse Delta vertellen. Volgens Elzinga vinden Nederlanders de dijk heel
normaal maar in het buitenland spreekt de dijk nog steeds erg tot de
verbeelding: "De dijk is eindeloos, je rijdt de zee op maar je ziet de overkant
niet. Wat we ons niet realiseren is dat heel Nederland een Delta is en we
willen op de dijk het grotere verhaal van de Nederlandse Delta vertellen.”
|
"Toeristen zoeken een
adres op de dijk" Gertjan Elzinga, De Nieuwe Afsluitdijk |
Feit is dat toeristen van heinde en verre naar de Afsluitdijk komen: "Ze kunnen daar bij het monument krap aan een kopje koffie drinken. Eigenlijk is het een schande dat we een wereldberoemd kunstwerk als de Afsluitdijk niet op een mooiere manier beleefbaar maken”, stelt Elzinga. "Dat doen ze in Amerika bij bijvoorbeeld de Hooverdam veel beter, waarom kunnen wij dat niet?”
De hele dijk beleefbaar maken
De Nieuwe Afsluitdijk gaat toeristische voorzieningen over
de volle lengte van de dijk verbeteren. Elzinga: "Niet alleen bij het monument,
maar ook bij Den Oever, bij Kornwerderzand, de aanlanding bij Zurich tot aan
Harlingen. Voor al die locaties zijn plannen voor een betere toeristische
ontsluiting gemaakt. Het thema wordt de Afsluitdijk, nieuwe verhalen. We hebben
zoveel over de dijk te vertellen, over waterveiligheid, duurzaamheid, energie,
noem maar op.” Er komt ook een nieuw fietspad want het huidige fietspad ligt
langs de snelweg en is weinig aantrekkelijk. "We gaan dus een nieuw fietspad
aan de Waddenzeekant realiseren. Daarmee kun je veel meer het
Unesco-werelderfgoed Waddenzee beleven. De Afsluitdijk is in feite een
prachtige tribune voor de Waddenzee”, vertelt een enthousiaste Elzinga.
Toeristische speerpunten worden het monument en het nieuwe Afsluitdijk Wadden Center bij Kornwerderzand. Elzinga licht de plannen toe: "Bij het monument krijgen toeristen meer ruimte. Daar komen jaarlijks al 250.000 bezoekers. Dat kunnen er logistiek niet veel meer worden. De locatie monument is voor een kort verblijf, een kwartiertje. De locatie Kornwerderzand is geschikt voor een veel langer verblijf, we denken dan aan twee uur.” Het Afsluitdijk Wadden Center krijgt, wordt in 2018, voorafgaand aan de werkzaamheden op de dijk, geopend. De upgrade van de locatie bij het monument zal moeten wachten op de afronding van de werkzaamheden op de dijk en zal pas in 2022 worden aangepakt.
De Nieuwe Afsluitdijk investeert ruim 30 miljoen euro in toerisme en recreatie waarvan 15 miljoen in het nieuwe beleefcentrum. Het geld voor het Afsluitdijk Wadden Center is afkomstig van het Waddenfonds, de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân, en de Nationale postcodeloterij. De toekomstige exploitanten dragen ruim 1 miljoen euro bij. Naast het Afsluitdijk Wadden Center zijn op Kornwerderzand ook de vismigratierivier, een voetbrug over de sluizen en het Kazemattenmuseum grote publiekstrekkers die samen 100.000 bezoekers moeten trekken.
Afsluitdijk Wadden Center
Het Afsluitdijk Wadden Center wordt visueel de evenknie van het monument, Elzinga: "Maar waar het monument van Dudok verticaal staat, wordt het Afsluitdijk Wadden Center horizontaal. Het gebouw verbindt zich met deze markante plek vol tegenstelingen en zintuigelijke ervaringen. De half transparante gevel weerspiegelt de omgeving en maakt het gebouw spectaculair, al is ze eenvoudig van vorm. Het gebouw bevat niet een beleefcentrum maar ís een beleefcentrum; een attractie om bezoekers het verhaal van de dijk te laten beleven.” Volgens Elzinga ervaart de bezoeker niet alleen exposities, maar krijgt verschillende panorama’s op het landschap en de dijk cadeau, met als beloning het dak als ultiem uitzichtplatform met een waanzinnig uitzicht op de Waddenzee en IJsselmeer. Het ontwerp is geïnspireerd op een vorm die in de natuur veel voorkomt, een zeshoek. "Zowel waterschuim als basalt zijn van nature zeshoekig. Naast de bijzondere vorm scoort het gebouw bijzonder hoog als het gaat om duurzaamheid zowel wat betreft het zeer lage energieverbruik als de gebruikte materialen.”
Het gebouw is eigendom van de provincie Friesland die
middels een Europese aanbesteding twee exploitanten heeft geselecteerd. Het
Afsluitdijk Wadden Center wordt ontwikkeld en geëxploiteerd door Bert
Kranendonk die zijn sporen al heeft verdiend met de Heineken Experience, en
Futureland op de Maasvlakte. De horeca-exploitant wordt Theo op de Hoek, de
uitbater van Makkum Beach Resort, één van de
grootste toeristenbedrijven in Friesland. Zij zijn al voor het ontwerp
van het gebouw gekozen zodat zij optimaal met de ontwerpers hebben kunnen
sparren over een goed te exploiteren gebouw. Zo lopen de horeca en de
tentoonstellingsruimte naadloos in elkaar over. De expositie bestaat uit een
publiek en een privaat deel. De exploitant legt een extra belevingslaag over de
expositie waarvoor extra moet worden betaald. De publieke tentoonstelling, die de
Nieuwe Afsluitdijk financiert, is gratis toegankelijk.
Afsluitdijk moet Noordelijk toerisme trekken
Met een opening in 2018 past dit centrum uitstekend in het programma van Culturele Hoofdstad 2018. Ook landelijk is 2018 een bijzonder jaar. Dit omdat dan de Nederland Waterland Campagne van het Nederlands Bureau voor Toerisme centraal staat. De Afsluitdijk is bij uitstek een locatie die de groei van het buitenlands toerisme naar het Noorden kan trekken.
|
"Die 32 kilometer kun je ook zien als een totaalbeleving van
Nederland" Gertjan Elzinga, De Nieuwe Afsluitdijk |
Elzinga heeft nog wel een droom: "Ik hoop dat we naast de vele mooie dingen die er gaan gebeuren, zoals het Afsluitdijk Wadden Center, het nieuwe fietspad en de opwaardering van het monument we ook nog een slag kunnen maken op het gebied van vervoersmodaliteiten. Dan denk ik aan bijvoorbeeld zelfrijdend transport over land of water (vgl de Roboats in A’dam) waar toeristen in kunnen stappen. Die 32 kilometer kun je op heel veel manieren overbruggen maar je kunt die 32 kilometer ook zien als een totaalbeleving van Nederland. Je kunt natuurlijk met de touringcar een rondje Nederland doen maar het is toch veel leuker als je hier met de touringcar aankomt en overstapt op de fietsboot naar Stavoren of Enkhuizen?”
