Nederlandse stranden worden schoner maar verandering in afval vraagt om beter beleid

Sinds 2001 voert de milieuorganisatie in opdracht van Rijkswaterstaat strandafvalmonitoringen uit langs de Nederlandse Noordzeekust. Met een analyse van 20 jaar strandafvalonderzoek is een significant dalende trend vastgesteld: de stranden worden schoner. "De dalende trend is goed nieuws en geeft hoop,” vertelt programmaleider schone zee Ewout van Galen, "Laten we alles op alles zetten om deze trend voort te zetten en een einde te maken aan afval in de Noordzee.”

Er ligt nu 27% minder afval op het strand dan tien jaar geleden. Dat toont Stichting De Noordzee aan met het rapport 'Goed op weg naar een schone zee'. Stichting De Noordzee analyseerde data van twintig jaar strandafvalonderzoek op niet-toeristische stranden. Medewerkers van Wageningen University & Research waren betrokken bij de data-analyse en bevestigden de significantie van de trend.

In de eerste tien jaar (periode 2001-2010) zijn er gemiddeld 388 stuks afval per honderd meter aangetroffen, in de periode daarna (2011-2020) daalde het gemiddelde naar 282 stuks afval per honderd meter. In het bijzonder daalden ballonnen en visserijgerelateerd afval significant. Ballonnen zijn daardoor verdwenen uit de top vijf van meest gevonden strandafval. Hoewel visserijgerelateerd afval nog steeds op nummer 1 staat, wordt het minder gevonden en daalt het significant.

Stichting De Noordzee voerde een kwalitatieve analyse uit van de verschillende oorzaken. Drie belangrijke factoren dragen volgens de stichting bij aan de trendbreuk.

Allereerst is er steeds meer aandacht voor zwerfafval en vooral voor plastic in zee. Hierdoor groeit het draagvlak voor de aanpak ervan. Dankzij de toename van gemeenten met een verbod op ballonoplatingen worden er minder ballonresten op het strand aangetroffen.

Er is lokaal, nationaal en internationaal beleid ingevoerd dat goed werkt, zoals gemeentes die ballonoplatingen verbieden, een nationaal verbod op gratis plastic tasjes en internationale wetgeving voor het lozen van afval op zee. Uit de data blijkt dat na invoering van dit beleid significant minder ballonnen, minder plastic tasjes en minder afval van de scheepvaart aanspoelen.

Burgers, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties zetten zich steeds meer in voor een schone zee, door bijvoorbeeld het strand op te ruimen en de faciliteiten voor afvalafgifte in havens te verbeteren. Mede door de inzet van de Nederlandse visserijsector wordt er minder visserijgerelateerd afval aangetroffen. Ook worden er jaarlijks tonnen afval opgevist en aan land gebracht met het Fishing for Litter-project.

Granulaat, pellets of nurdles: allemaal benamingen voor de kleine plastic korrels die als grondstof worden gebruikt voor plastic producten. De korrels kunnen ‘lekken’ bij de productie, het transport of de verwerking tot een eindproduct. In 2019 werd tijdens 87% van de strandafvalmonitoringen granulaat aangetroffen.

De trend is positief maar Stichting De Noordzee ziet dat er nog veel valt te winnen.

Stichting De Noordzee roept de overheid op om de Europese Richtlijn voor wegwerpplastic zo snel en effectief mogelijk in te voeren en daarbij de kans aan te grijpen om meer wegwerpplastic te verbieden en in te zetten op hergebruik. "De aandacht voor het afvalprobleem in zee is enorm gegroeid en we zien dat beleid om plasticvervuiling aan te pakken werkt. Daarom zijn we ook erg blij met de uitbreiding van statiegeld op kleine plastic flesjes dat in juli wordt ingevoerd en het recente besluit van statiegeld op blik in 2022,” zegt Van Galen.

"Maar er belandt nog steeds te veel afval op het strand: over de hele periode van twintig jaar monitoring ligt het gemiddelde op 330 stuks afval per honderd meter. Vispluis is nog steeds het meest gevonden afval. Daarom is het onder andere van groot belang dat er alternatieven voor vispluis worden ingezet, containerverlies wordt voorkomen en de instroom van afval via rivieren wordt gestopt. De resultaten van dit rapport zijn hoopgevend. Het is noodzakelijk om het afvalprobleem samen bij de bron aan te pakken: dat is de sleutel voor een écht schone en gezonde Noordzee.”