Helder perspectief achter Toerisme-transitieplan

Op 26 oktober werd door 15 DMO’s het Nationaal Toerisme-transitieplan gepresenteerd. Achter het plan zit een bredere blik op het herstel van de sector. Die nuance verdient aandacht omdat je er alleen met 1 miljard euro van een stimuleringsfonds niet komt.

Herre Dijkema (directeur Toerisme Veluwe Arnhem Nijmegen) en Wilbert Lek (directeur Rotterdam Partners) zijn de initiatiefnemers van dit gezamenlijke plan. Zij kregen 12 andere DMO’s mee en ook het Kennisnetwerk Destinatie Nederland ondertekende het plan. Wat vooral eind oktober naar buiten kwam, was het bedrag van 1 miljard euro waar deze destinatiemanagers om vroegen. Lokale en nationale politiek wordt overvraagd om extra steun voor sectoren. Daarom stelden we Herre Dijkema de vraag waarvoor die 1 miljard via een nieuw Stimuleringsfonds nodig is en vroegen we enkele medeondertekenaars naar hun reactie op het plan. Het kan om nóg meer geld en invloed gaan. De DMO’s wijzen naast de 1 miljard op het Europees Herstelfonds voor de coronapandemie dat 6 miljard euro budget heeft maar Nederland heeft nog geen werk van een aanvraag gemaakt. Net de hard getroffen toerismesector kan dat geld gebruiken voor een transitiefase. Als Covid nog langer in deze maatschappij blijft, zal de sector zich moeten aanpassen. Dijkema: "Afgelopen anderhalf jaar is duidelijk geworden hoe kwetsbaar de toeristische sector is”. "De ondernemers willen graag verder, maar de rek is eruit. Hun reserves zijn op en tegelijkertijd blijft het perspectief vanuit de landelijke politiek onduidelijk. Daarbij verandert de wereld. We moeten als sector nog veel meer doen met duurzaamheid en het voorkomen van de negatieve effecten zoals overtoerisme: dat zijn geen uitdagingen op alleen gemeentelijk of provinciaal niveau, maar juist landelijk spelende vraagstukken die een coördinerende rol vanuit Den Haag vereisen.”

De presentatie van het Nationaal Toerisme-transitieplan past in de ontwikkeling die Nederlandse DMO’s en CMO’s samen met het Kennisnetwerk Destinatie Nederland hebben doorgemaakt. Het netwerk is in 2017 gestart vanuit de behoefte om kennis te delen om zo het vakgebied van de bezoekerseconomie te professionaliseren. "Daar waar in het begin de expertgroepen zich richtten op thema’s als hospitality, digitalisering, HR, data en inzichten kwam al snel de vraag hoe we op landelijk niveau ook onze stem konden laten horen”, vertelt Wendy Sieger-Kintzen van het Kennisnetwerk Destinatie Nederland die ook de evolutie aanstipt die DMO’s en CMO’s in korte tijd hebben doorgemaakt. "Dat resulteerde in 2019 in de publicatie ‘De veranderende rol van DMO’s’. Een van de tien thema’s die we vandaaruit samen wilden oppakken was communicatie, public affairs en het landelijke netwerk. Hoe ga je nu zorgen dat je gezamenlijk op een aantal onderwerpen stappen kunt nemen.”

Het plan is namens de volgende organisaties aangeboden: Rotterdam Partners, amsterdam & partners, Utrecht Marketing, Eindhoven365, The Hague & Partners, Marketing Groningen, Dordrecht Marketing & Partners, Marketing Drenthe, MarketingOost, Leiden & Partners, VisitBrabant, Kennisnetwerk Destinatie Nederland, Merk Fryslân, Maastricht Marketing, Toerisme Veluwe Arnhem Nijmegen.

De pandemie die een enorme impact had op het werkveld van de DMO’s en CMO’s werkte daarbij als katalysator. Sieger-Kintzen: "Overtoerisme werd ineens ondertoerisme waardoor de vraag urgent werd hoe we de infrastructuur in de gastvrijheidssector overeind kunnen houden na COVID. Hoe zorgen we kortom voor een duurzaam herstel van de vrijetijdseconomie?” Volgens Sieger hebben we in Nederland een hoog niveau aan vrijetijdsvoorzieningen. "Als we die verliezen, moeten we dat weer helemaal opnieuw opbouwen.” Aangezien deze vragen bij meerdere DMO’s en CMO’s speelden, was het maken van een gezamenlijk plan een meer dan logische stap. Maar ook Perspectief 2030 en de daaraan gekoppelde Actieagenda speelt een nadrukkelijke rol. "Daar willen we veel actiever in acteren en nieuwe onderwerpen op de agenda krijgen.”

Waarom 1 miljard euro?

Op de vraag waarom er zoveel geld nodig is voor de toeristische sector antwoordt Herre Dijkema kernachtig: "1 miljard omdat een serieus plan voor een grote sector ook over serieus geld gaat.” Daarna volgt de nuancering die hij graag ook zelf wil uitleggen. "Dit plan past in een langer proces van het positioneren van de toerismesector, in de brede zin en verder dan alleen de DMO’s. Toerisme is immers zo veel meer dan recreatie, bezoekers, bestedingen en overnachtingen. Het gaat ook over bijvoorbeeld bewoners, leefbaarheid, een aantrekkelijke woonomgeving, duurzaamheid, werkgelegenheid en innovatie. Als DMO’s zijn wij dagelijks samen met onze partners aan de slag met deze vraagstukken. Daarbij lopen we met enige regelmaat aan tegen het ontbreken van voldoende urgentiebesef, nationaal beleid en nationale coördinatie bij vraagstukken zoals bestemmingsontwikkeling, branding, mobiliteit en nog meer. Daarom hebben we zelf de handschoen opgepakt en zijn een lobby gestart om meer urgentie aan toerisme op de politieke agenda te geven. We hebben eerder al een toerismeparagraaf voor het regeerakkoord geschreven en aan toenmalig informateur Tjeenk Willink gestuurd; dit transitieplan is een uitwerking daarvan. Het doel is de inhoud van het plan op te laten nemen in nationaal beleid, maar ook dat Den Haag de toerismesector op zijn kaart ziet.”

Voorlopig succes: commissiedebat

Het plan en de samenwerking hebben een klein succes geboekt, op 27 januari is er een commissiedebat in de Tweede Kamer over toerisme. Nu is de lobby gestart met diverse Kamerleden om de punten uit het plan te bespreken. In de korte versie van het plan wordt vooral de 1 miljard euro genoemd en het woord transitie krijgt veel aandacht. Transitie kun je niet makkelijk vangen maar Herre heeft wel een visie op de denkrichting. "Dat gaat er zeker over dat we met z’n allen niet terug willen naar hoe toerisme was vóór Covid. Het toeristische aanbod bepaalt mede waar mensen voor komen. We vinden dat er nationaal aandacht mag zijn voor welk aanbod we willen als Nederland. Wat missen we nog? Hoe kun je dan het onderwerp spreiding toepassen? Als tweede grote denkrichting is daar het duurzaamheidsvraagstuk. De sector bestaat vooral uit mkb-bedrijven en die kunnen niet zelf om half tien ’s avonds na de facturen ook nog eens denken aan hoe duurzaamheid te implementeren. Daar hebben bedrijven hulp, kennis en middelen bij nodig.

Het derde grote punt is dat we veel meer kennis nodig hebben om de sector van de goede informatie en data te voorzien. Die kennis is nodig om de sector te laten transformeren naar een duurzame, gezonde sector die alle bewoners van en bezoekers aan Nederland meerwaarde blijft bieden.
Tot slot willen we een lans breken voor de publieke financiering van NBTC.

Met publiek geld zit er onder meer regie op de positionering van Nederland. Het huidige cofinancieringsmodel zorgt ervoor dat de inhoud van een campagne beïnvloed wordt door de betalende partners. Als je daar niet vanaf stapt, blijf je altijd het beeld zien van tulpen en klompen terwijl we al veel verder zijn met het merk Nederland dan dat.”

Dat er ook meer kennis over de omvangrijke sector recreatie en toerisme naar Den Haag mag vloeien bleek wel uit de reacties. Diverse Kamerleden waren volgens Herre Dijkema verrast over de omvang van de sector en wat er speelt. "Dat bevestigt voor mij de urgentie voor de politiek om met onze sector aan de slag te gaan,” meldt Dijkema tot slot. Hij voegt eraan toe dat de 15 DMO’s samen optrekken met Gastvrij Nederland en NBTC om via verschillende kanalen één geluid vanuit de sector te laten horen.

Waarom ondertekende Martin Cnossen het Toerisme-Transitieplan?

"Naast het feit dat de sector enorm geraakt is, wat een belangrijk onderdeel van het signaal is, staat de rol die toerisme kan hebben in het versterken en verbinden van regionale economische ontwikkeling onvoldoende op het netvlies bij de politiek, zeker landelijk. Vandaar dat we deze boodschap graag mee uitdragen”, aldus Martin Cnossen, directeur Merk Fryslân. "Bovendien is toerisme wereldwijd een belangrijke sector en inmiddels verantwoordelijk voor 10% van het Bruto Nationaal product. En de sector groeit sterk door. Gezien de omvang en de groei moeten we hierin gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen en dus ook bijdragen aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Overigens vinden DMO’s, Kennisnetwerk Destinatie Nederland en NBTC elkaar op deze thema’s en werken we langs allerlei lijnen samen om hierin stappen te ontwikkelen. Zo heeft Merk Fryslân bijgedragen aan de landelijke visie Perspectief 2030. Deze visie gaat over duurzame ontwikkeling van de bestemming Nederland en de veranderende rol van toerisme.”

Welke transities wil je opzetten in Friesland?

"Zoals aangegeven is de gastvrijheidseconomie een belangrijk middel om ontwikkeling mee te stimuleren. Alleen al in Friesland, verdeeld over de eilanden en het vaste land, komen jaarlijks miljoenen bezoekers. Onze transitie bestaat voor een belangrijk deel uit het doorontwikkelen van ons aanbod richting een meer postmodern profiel. Dit vanuit de doelstelling meer jaarrond toerisme te stimuleren en zo een stabiele economische factor te zijn en daarmee ook een stabiele werkgever. En hierin zit een enorm potentieel, vanwege het eerdergenoemde volume en het groeiperspectief van de sector. In deze ontwikkeling staan verbindingen met natuur, cultuur en verduurzaming centraal. Ook deze sectoren staan voor een transitie, die we met toerisme als motor kunnen aanjagen.”Vanwege die kansen ondertekende Merk Fryslân recent samen met het NBTC de Glasgow Convention waarin de organisatie gerichte actie wil ondernemen op verduurzaming met gastvrijheidssector als middel. 

"De branche heeft echter veel investeringsvermogen ingeleverd in de afgelopen tijd en moet daarom geholpen worden de goede keuzes mogelijk te maken. Met Visit Wadden maken we de ambitie om te verduurzamen nu al meer concreet. We willen van het Waddengebied (één van de) duurzaamste bestemming van Europa maken. Visit Wadden, waar naast Friesland ook Groningen en Noord-Holland onderdeel van zijn, neemt hierbij de rol als aanjager en verbinder op zich. De Sustainable Development Goals staan centraal bij de invulling van deze ambitie. Inmiddels hebben zich al ruim 100 partijen bij dit doel aangesloten. Duurzaam toerisme was ook het thema van het Frysk Toerisme Kongres 2021, een jaarlijks terugkerend congres voor stakeholders, organisaties en ondernemers, georganiseerd vanuit Merk Fryslân. Ook is de urgentie terug te vinden in de kunst- en cultuurmanifestatie Arcadia, die plaatsvindt in 2022 en waarvoor Merk Fryslân de marketing op zich neemt. Arcadia gaat over het achterlaten van een betere wereld en wil bewustwording creëren, maar ook een beweging in gang zetten. "Deze boodschap sluit naadloos aan bij onze visie.”

Lens gericht op bezoekerseconomie

Er is volgens Sieger-Kintzen nog een belangrijke reden om gezamenlijk in Den Haag de stem van de DMO’s en CMO’s te laten klinken: "Nederland heeft op allerlei vlakken grote uitdagingen, denk aan de stikstofopgave, de gezondheidszorg of de woningbouw. We lopen het risico dat de bezoekerseconomie daardoor een beetje uit beeld raakt. Het is voor de hele sector van belang dat we in Den Haag die bezoekerseconomie goed op de lens houden.”

De DMO’s en CMO’s zijn in de optiek van Sieger-Kintzen een belangrijke speler in de regio’s die op kan komen voor het brede belang van de vrijetijdseconomie. "Zij kunnen vanuit hun integrale kijk op bestemmingen zowel het perspectief van de bewoner, de bezoeker als de bedrijven en instellingen bewaken. En vanuit dat meervoudig perspectief en kennispositie als verbinder aangeven hoe we de landelijke ontwikkeling naar een duurzame bezoekerseconomie kunnen aanjagen. Hoe zorgen we ervoor dat onze bestemmingen aantrekkelijk blijven voor bezoekers en bewoners. Dat is echt een rol die door DMO’s gepakt wordt”. Een vraag die Sieger-Kintzen ter illustratie als voorbeeld stelt, betreft de invloed van de energietransitie: "Als heel Nederland straks vol ligt met zonnepanelen en windmolens dan is er ook de vraag wat dat betekent voor het behoud van de aantrekkelijkheid van het landschap, het grote belang van regie op ruimtelijke ordening is hierin evident”.

Kennisnetwerk Destinatie Nederland evolueert naar een brancheorganisatie voor DMO’s en CMO’s. "De afgelopen jaren hebben we ons enerzijds gericht op het leggen van de verbindingen tussen de DMO’s en CMO’s én anderzijds de samenwerking met de onderwijsinstellingen versterkt, mede hierdoor zijn we in staat zijn om met elkaar innovatie aan te jagen”, vertelt Sieger-Kintzen. "De volgende stap is de belangen van de DMO’s bij elkaar brengen in een brancheorganisatie, daaraan werken wij de komende maanden met elkaar”.