Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd: Uitdagende tijden voor vrijetijdssector

Het toerisme heeft zich onverwacht snel hersteld van de pandemie. De sector noteert in volume en omzet weer records. Dat tekent een veerkrachtige sector maar nog veel meer een consument die vrijetijdsbelevingen vooropstelt in het leven. Toch staan we als maatschappij, vrijetijdssector en consumenten voor grote veranderingen. Dat blijkt uit het nieuwste Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd van NRIT dat vandaag verschijnt.

Gedreven door ontwikkelingen die zich de afgelopen jaren steeds duidelijker ontvouwen maar het komende decennium tot een kookpunt komen. Die aanpassingen dwingen de vrijetijdsbeleving en -sector tot grote transities. In Nederland worden op vele fronten de records van 2019 verbeterd en koersen we af op de prognoses uit Perspectief 2030. Cijfers die tijdens de pandemie heel ver weg leken, blijken realistisch. Reizen staat keer op keer hoog op het prioriteitenlijstje van de Nederlanders. Ondanks lastige tijden met een forse inflatie, teruglopende koopkracht en geopolitieke instabiliteit willen we in onze vrije tijd ontspannen en nieuwe horizonten ontdekken. In onze woonomgeving met veel recreatie en ver daarbuiten als toerist.

Grote veranderingen op til

Een korte impressie uit het Trendrapport over omgevingsfactoren die toerisme beïnvloeden. Demografisch staan we voor grote veranderingen door een dubbele vergrijzing, een negatieve natuurlijke aanwas, veel meer eenpersoonshuishoudens en een diverser Nederland. Economisch moeten we rekening houden met een teruglopende groei, een structureel hogere inflatie en een dalende koopkracht. Ook worden Nederlanders iets minder gelukkig en zijn we wat ontevredener met de hoeveelheid vrije tijd. Wie dacht dat we de grootste technologische veranderingen wel achter de rug hebben, komt bedrogen uit. Artificial Intelligence gaat de manier waarop we leven, werken en vrije tijd beleven ingrijpend veranderen.

Boven al deze ontwikkelingen hangt het klimaat als zwaard van Damocles boven de wereld. Ons gedrag legt een steeds grotere belasting op de planeet aarde en toerisme levert daar een groeiende negatieve bijdrage aan. Vooral omdat de duurzame winst die we als sector boeken meer dan teniet wordt gedaan door de groei van het toerisme. Hopen op een meer duurzaam consumentengedrag lijkt ijdele hoop. De gastvrijheidssector zal zelf met oplossingen moeten komen die meer verantwoord reisgedrag bij consumenten stimuleert door een gewijzigd aanbod.

Licence-to-operate op het spel

In een marktgedreven en internationaal georiënteerde sector is die duurzame transitie geen eenvoudige opgave. Ons verschuilen achter de overigens gerechtvaardigde vraag van de consument naar zinvolle en leuke vrijetijdsactiviteiten is geen optie meer. Bij ongewijzigd gedrag neemt toerisme een steeds groter aandeel in de klimaatschade en verliezen we op termijn onze licence-to-operate en daarmee de regie. Om gedurende die transitie een level-playing-field te garanderen hebben we voor een florerende vrijetijdseconomie Europese en Nederlandse overheden hard nodig. Zij zullen de kaders moeten scheppen want in een sector die internationaal opereert en vooral bestaat uit kleine en middelgrote ondernemingen mag je niet verwachten dat zij hun huidige businessmodel inwisselen voor een ongewisse toekomst waar anderen er met de klanten en de omzet vandoor zullen gaan.

Duurzaamheid gaat niet alleen over klimaat maar vooral over de toekomstbestendigheid van de business. We zullen stap voor stap moeten toewerken aan doelen die recht doen aan een leefbare planeet waar we nog steeds kunnen reizen, nieuwe culturen ontdekken en elkaar live mogen ontmoeten. Want een betere wereld gaat niet alleen over klimaatverandering maar ook om meer begrip voor elkaar, hopelijk minder conflicten en daarmee in alle opzichten een leefbare planeet.

Volop kansen voor de sector

In deze tijd van grote transities zijn er ook volop kansen voor bedrijven in de vrijetijd. De flinke golf senioren met een goed gevulde portemonnee kunnen het seizoen flink verlengen. Lange en hete (na)zomers maken Nederland aantrekkelijker voor binnen- en buitenlandse vakantiegangers. Ook de klimaatschade door vliegen maakt dichtbijbestemmingen een aantrekkelijker alternatief. Met dichtbevolkte herkomstlanden als Duitsland, België en Engeland op steenworp afstand bieden een grote kans voor toeristisch Nederland. In ons eigen land gaat het landelijk gebied de komende jaren flink op de schop. Dat biedt kansen om deze om te vormen tot vrijetijdslandschappen. Dat is hard nodig om de druk op kwetsbare natuur te verlichten en ruimte te geven aan de toenemende behoefte aan vrijetijdsbeleving in de nabijheid.

Maar een toekomstbestendige vrijetijdssector kan niet zonder draagvlak onder de lokale bevolking. In Perspectief 2030 heeft de sector daar zelf het voortouw in genomen. Hoe bewoners kunnen worden betrokken bij toerisme en er meer profijt van kunnen hebben wordt nu onderzocht. Hopelijk komen we dan tot een vorm van toerisme die niet alleen als een sprinkhaan de bestemming consumeert maar die  een duurzame bezoekerseconomie genereert waar elke Nederlander van profiteert in klinkende euro’s en in geluk.

Trendrapport met 3 delen

In het boek vatten we in drie delen de stand van zaken eind 2023 samen. In het eerste deel beschrijven we actuele ontwikkelingen in de omgevingsfactoren waarbinnen toerisme en recreatie functioneert. Hierboven heb je van die factoren een bondige schets gelezen. Dat doen we vanuit demografie, economie, sociaal-cultureel, technologie en duurzaamheid. In dit deel ook veel aandacht voor de belangrijkste toeristische statistieken.

In deel twee komen trends en ontwikkelingen in de vijf grootste domeinen in de vrije tijd aan bod: horeca, verblijfsrecreatie, dagattracties & evenementen, reisbranche & luchtvaart en sport & actieve recreatie.

In het laatste deel, Capita Selecta vind je maar liefst 13 artikelen rond actuele thema’s in de sector die auteurs van CELTH en andere onderzoeksclusters hebben geschreven.

Nieuwsgierig geworden? Bestel dan nu jouw exemplaar op nritmedia.nl/store (ISBN: 978-94-91625-17-6) en krijg direct toegang tot het Online Trendrapport.